زاها حدید (Zaha Hadid)، به طور کامل Dame Zaha Hadid متولد ۳۱ اکتبر ۱۹۵۰ معمار انگلیسی متولد عراق است که به دلیل معماری بسیار آینده نگرانه‌ای که با منحنی نماها، زاویه‌های تیز و مواد مانند بتن و فولاد مشخص می‌شود، مشهور شد.

سازه‌هایی که او طراحی کرده است با موفقیت معماری عالی را تحریک می‌کند زیرا بسیاری از آن‌ها باعث ایجاد رمز و راز می‌شود.

زاها حدید معماری برجسته با سبک واسازی بوده که بیشتر سازه‌های وی آمیخته از زمین‌شناسی، ساختمان‌سازی و مناظر اطراف آن است.

در سال ۲۰۰۴ او اولین زنی شد که جایزه معماری پریتزکر را دریافت کرد.

حدید با دریافت لیسانس ریاضیات تحصیلات خود را در دانشگاه آمریکایی در بیروت لبنان آغاز کرد.

در سال ۱۹۷۲ وی برای تحصیل در انجمن معماری به مرکز لندن رفت، که مرکز اصلی تفکر معماری مترقی در دهه ۱۹۷۰ بود.

در آن‌جا او با معماران الیا زنگلیس و رم کولهااس آشنا شد،

که به عنوان شریک آن‌ها در دفتر معماری متروپولیتن با آن‌دو همکاری می‌کرد.

حدید شرکت خود در لندن، Zaha Hadid Architects (ZHA) را در سال ۱۹۷۹ تأسیس کرد.

زندگینامه زاها حدید 

زاها محمد حدید در تاریخ ۳۱ اکتبر ۱۹۵۰ در بغداد به دنیا آمد.

پدرش محمد از بنیانگذاران حزب دمکراتیک ترقی‌خواه عراق[۵] و در سالهای ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۰ وزیر دارایی عراق بود و مادرش وجیهه الصابونجی متعلق به خانواده‌ای متمول از شهر موصل بود.

زها دوران دبیرستان را در مدرسه‌ای که راهبه‌های کاتولیک فرانسوی در بغداد اداره می‌کردند، تحصیل کرد و پس از آن که مدت کوتاهی در سوئیس و انگلستان بود به خاورمیانه بازگشت و تحصیلات دانشگاهی خود را در بیروت پی گرفت.

زها حدید مدرک ریاضیات خود را از دانشگاه آمریکایی بیروت اخذ کرد و سپس برای تحصیل در مدرسه معماری لندن (AA) راهی لندن شد.

او بعد از فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه با استاد اسبق خویش رم کولهاس در دفتر معماری او. ام. ای به کار مشغول شد و در سال ۱۹۷۷ عضوی از آن شد.

در سال‌های نخست فعالیت حرفه‌ای طرح‌های حدید اگرچه جلب توجه می‌کردند، اما به دلیل این که غیرقابل ساخت تشخیص داده می‌شدند، به مرحله اجرا نمی‌رسید.

در سال ۱۹۸۰ دفتر مستقل خود را در لندن ایجاد کرد و در همان سال‌ها در مدرسه معماری (AA) به تدریس مشغول بود.

زاها حدید هیچ‌گاه ازدواج نکرد و بچه‌ای نداشت.

برخی پروژه‌های معماری زاها حدید 

1- پرشگاه اسکی برگیسل دراینسبروک اتریش

2- مرکز فرهنگی حیدر علیف در باکو

3- مرکز مگی در بیمارستان ویکتوریا در اسکاتلند

4- ایستگاه قطار سریع‌السیر ناپل در ایتالیا

5- ساختمان مرکزی bmw در  آلمان

6- ترن هوایی اتریش

7- مرکز علمی فائنو آلمان

8- ایستگاه آتش‌نشانی ویترا آلمان

9- هتل آپارتمان ۵ ستاره پاسارگاد تهران

10- طراح منتخب برجهای فاز ۲ مجموعه برج میلاد تهران در مسابقه بین‌المللی معماری پروژه فاز ۲ میلاد

11- مرکز ورزش‌های آبی لندن

زاها حدید، فراتر از معمار

زاها حدید تنها بانویی بود که در دنیای مردانه معماری، رها از شعار‌های فمنیستی و بدون ادعا در طول مدت کوتاهی تبدیل به یک الگو و سرمشق برای معماران سراسر جهان شد.

او عقیده داشت، کارهایی که انجام می‌دهد باید تا حد زیادی با یکدیگر متفاوت باشند به گونه‌ای که که همراه با پیشرفت تکنولوژی، معماری نیز باید پیشرفت کند.

سبک معماری او سیال، پویا، متحرک و متنوع بود و سازه‌های او تا حد زیادی به جای سکون تمایل به حرکت در فضا داشتند.

او در طول زندگی خود هیچ‌گاه ازدواج نکرد و برای رسیدن به اهداف خود انتقادات زیادی را تحمل کرد.

از بسیاری از معماران خواسته شده است تا پروژه‌های جدیدی را ایجاد کنند که به عنوان نمادی از پیشرفت اجتماعی باشد، اما هیچ کدام به اندازه زاها حدید به طور منظم، غیرمنتظره و تماشایی ارائه نشده است.

موفقیت های او آنقدر ثابت بود که بالاترین افتخارات را از موسسات مدنی، دانشگاهی و حرفه ای در سراسر جهان دریافت کرد.

کار او همچنان یکی از مبتکرترین استودیوهای معماری جهان است ، و تقریباً 40 سال است که این کار را انجام داده است.

تجربه معماری حدید این درک را به دست می دهد که تلاش برای زیبایی به تنهایی شیوه عمل او نبوده است.

            .

ساختمان‌های او زیبا هستند  و زیبایی ممکن است دلیل حضور فریبنده شهری آنها باشد، اما زیبایی وبخشندگی  در آثار او با معنا پیوند خورده است.

معماری او مبتکرانه، بدیع و مدنی است و فضاهای عمومی سخاوتمندانه ای را ارائه می دهد که به وضوح سازماندهی شده و برای پیمایش شهودی هستند.

با باز شدن آنها، هر یک از ساختمان های حدید به دلیل ساخت و ساز زیبا، ایدئولوژی معماری و حضور مغناطیسی محض، جای خود را در تاریخ معماری می گیرد.

طرح های او تجسم چارچوب فلسفی روشنگرانه و نظم و انضباط اصولی است.

آثار زاها حدید در موزه سولومون آر. گوگنهایم نیویورک در سال 2006، موزه طراحی لندن در سال 2007، موزه ایالتی هرمیتاژ سن پترزبورگ در سال 2015 و گالری سرپنتاین لندن در سال 2016، موضوع نمایشگاه‌های مورد تحسین منتقدان قرار گرفت.

سهم برجسته حدید در حرفه معماری توسط موسسات حرفه ای، دانشگاهی و مدنی در سراسر جهان از جمله فهرست فوربس از “قدرتمندترین زنان جهان” و انجمن هنر ژاپن که “Praemium Imperiale” را به او اهدا می کند، تأیید شده است.

در سال‌های 2010 و 2011، طرح‌های او جایزه استرلینگ را که یکی از بالاترین افتخارات معماری است، از سوی موسسه سلطنتی معماران بریتانیا دریافت کرد.

جوایز دیگر عبارتند از: یونسکو نام حدید را به عنوان “هنرمند صلح”، جمهوری فرانسه افتخار حدید را با “Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres” و مجله TIME او را در فهرست “100 فرد تاثیرگذار جهان” قرار داد.

زاها حدید در سال 2012 توسط ملکه الیزابت دوم به عنوان برترین متفکر جهان در سال 2010 معرفی شد و در فوریه 2016 مدال طلای سلطنتی را دریافت کرد.

فلسفه طراحی زاها حدید

حدید اظهار داشت که طرح‌های معماری او به‌عنوان یک تمبر شخصی بر جهان یا اقدامی از خودپسندی نبوده است.

در عوض، پرداختن به چالش ها و فرصت های قرن بیست و یکم سنگ بنای سبک و خلاقیت زاها حدید است.

او ادعا کرد که معماری “باید به پیشرفت جامعه و در نهایت به رفاه فردی و جمعی ما کمک کند.” ساختمان‌هایی که از دیدگاه او و نبوغ جمعی شرکت معماران ززاها حدید او متولد شده‌اند، ممکن است گاهی اوقات خارق‌العاده، پیروزمندانه و حتی کمی پر سر و صدا به نظر برسند، اما همه آن‌ها از عملکرد پایه معماری ، برای تسهیل و حتی انجام زندگی روزمره ،سرچشمه می‌گیرند.

.این معمار موفق یک چهره قطبی است، با پیشنهادات صریح برای پیاده‌روی بخش‌های وسیع لندن، طرحی که هدف آن کاهش مشکلاتی مانند آلودگی و ایمنی جاده است.

طرح‌های معماران زاها حدید برای دو برج سر به فلک کشیده در واکسهال نیز با مخالفت‌ها و همچنین حمایت‌ها روبرو شده است.

سبک زاها حدید چه به خاطر طرح های بحث برانگیزتر، چه رویاهای تحقق نیافته و چه شاهکارهای او که به ثمر نشسته است، به درستی در سطح جهانی شناخته شده است و او از زمان مرگش در مارس 2016 به جایگاهی افسانه ای دست یافته است.

4 واقعیتی که باید درباره زاها حدید بدانید

در اینجا چهار حقیقت وجود دارد که ممکن است درباره حدید نمی دانستید:

1- سوپرماتیسم الهام بخش او بود

زاها حدید هرگز به یک سبک معماری خاص پایبند نبود زیرا نمی خواست خلاقیت خود را به یک حرکت محدود کند. او در اوایل کار خود از کازیمیر مالویچ و جنبش هنری روسیه سوپرماتیسم الهام گرفت.

حدید از آثار مالویچ الهام گرفت که با الگوهای هندسی تقسیم شده و انرژی پویا مشخص می شد.

با پیش بردن مرزهای سنتی معماری، آثار اولیه او پتانسیل پویایی و تحریف را بررسی کردند، همانطور که نقاشی‌های مالویچ این کار را انجام داد.

2- بدون زاویه راست

ویژگی اصلی او خمیدگی است.

ساختمان هایی که او طراحی کرد ارگانیک بودند و این تصور را ایجاد می کردند که در حال حرکت هستند.

این به امضای معماری او تبدیل شد و آنقدر با این فرم های مواج همراه شد که او را “ملکه منحنی” نامیدند.

حدید به قدری منحنی ها و خطوط مورب را دوست داشت که هرگز ساختمانی با خطوط مستقیم طراحی نکرد.

معلم او، معمار الیا زنگلیس، گفت: ((او مخترع 89 درجه بود، هیچ کاری در 90 درجه انجام نشد)).

نمونه آن مرکز حیدر علی اف در باکو آذربایجان است.

این ساختمان به یاد ماندنی به گونه ای طراحی شده است که مانند موجی که روی زمین را فرا می گیرد به نظر برسد. مواد، پلی استر تقویت شده با فایبرگلاس، ظاهر بیرونی را انعطاف پذیر می کند.

این ساخت و ساز همچنین به عنوان واکنشی به معماری شوروی شهر و همچنین معماری سنتی آذری در نظر گرفته شده بود.

3- یک زن پیشگام در معماری

زاها حدید در طول دوران حرفه‌ای خود به دلیل عقاید رادیکال و همچنین جنسیت‌اش با مخالفت‌ها و انتقاداتی روبرو شد.

او معتقد بود که حرفه مردانه برای زنان با استعداد آماده نیست.

اما به لطف اراده و کار برجسته‌اش، او سرانجام توانست به یکی از برجسته‌ترین معماران زن جهان تبدیل شود.

شاهکارهای معماری او منجر به چندین جایزه معتبر شد.

در سال 2004 او اولین زن دریافت کننده جایزه پریتزکر شد و شش سال بعد در فهرست فوربس “100 زن قدرتمند جهان” در جایگاه شصت و نهم قرار گرفت.

4- او مبلمان نیز طراحی کرد

حدید نه تنها به عنوان یک معمار بلکه به عنوان یک طراح داخلی و مبلمان نیز فعال بود.

او در سال 2012 مجموعه Liquid Glacial را با همکاری گالری دیوید گیل در لندن طراحی کرد.

این سری از میز و صندلی های ساخته شده از اکریلیک شفاف و رنگی تشکیل شده است.

او مانند کارهای معماری حدید، مرزهای مصالح و فرم را جابجا کرد.

اشکال منحنی این سری شبیه به ذوب شدن یخ یخچال است.

یکی از این میزها در ساتبی 2018 به قیمت حیرت آور 300000 دلار فروخته شد.