معبد نیلوفر آبی که با نام معبد لوتوس نیز شناخته می شود یکی از ۸ معبد (مشرق الاذکار) قاره ای در آیین بهائی می باشد که در پایتخت هند در شهر دهلی نو قرار دارد. این معبد را به عنوان مادر تمام معبد های شبه قاره هند می شناسند. معمار این معبد یک ایرانی بهایی مذهب به نام فریبرز صهبا می باشد که در طراحی این سازه از گل نیلوفر آبی الهام گرفته است. این گل در هند پیوندی عمیق با عبادت و دیانت دارد. شایان ذکر است که معماری این معبد برنده تعداد زیادی جوایز شده.

ایده طراحی و معمار معبد لوتوس

طراحی و معماری معبد لوتوس توسط معماری ایرانی، فریبز صهبا، انجام گرفته است. او در معماری این بنا تلاش کرده است تا طراحی را انجام دهد که هم مورد تایید عموم مردم هند باشد و همچنین، شبیه به هیچ یک از معابد دیگر هندی نباشد. معمار معبد لوتوس، علاوه بر الهام گرفتن از گل نیلوفر آبی در طراحی این بنا، استفاده از دو عنصر اساسی نور و آب را نیز در نظر گرفته است. بد نیست بدانید این دو عنصر در معابد هند، عناصری تزئینی هستند.

معماری معبد لوتوس

ساختمان معبد لوتوس از 27 گلبرگ که در سه ردیف 9 تایی قرار داند، ساخته شده است. دو ردیف داخلی این گلبرگ ها، فضای داخلی معبد را به وجود آورده اند که گنبد این بنا، بر آن ها استوار است. در حالی که ردیف سوم این گلبرگ ها که لایه بیرونی معبد لوتوس به حساب می آیند، به روی 9 ورودی عبادتگاه خیمه زده اند.

پنجره های سقفی که برای این سازه ساخته شده اند، در بالای گلبرگ های داخلی و در زیر گلبرگ ها خارجی قرار دارند. نور خورشید همان طور که از میان گلبرگ های گل نیلوفر آبی به میان آن نفوذ می کند، از طریق این پنجره ها سقفی به فضای داخلی سالن اصلی عبادتگاه وارد می شود و آن را روشن می کند.

فضای داخلی معبد لوتوس

گنبد داخلی و دو لایه معبد لوتوس به شکل داخل گل نیلوفر آبی طراحی شده است. این گنبد از 54 تیغه که لایه بتنی بین آن ها قرار دارد ساخته شده است. ناگفته نماند که سالن مرکزی دارای قطری 34 متری و ارتفاع 33.6 متری می باشد. همچنین معبد لوتوس دارای 9 طاق در اطراف است که به عنوان ورودی اصلی عبادتگاه کاربرد دارند. فضای داخلی این عبادتگاه دارای ظرفیت 2200 نفری است که هیچ بت و نقاشی درون آن قرار داده نشده است. به علاوه، سالن اصلی این مجموعه شامل یک بخش فرعی به عنوان پذیرش مرکزی، یک بخش اداری و کتابخانه نیز می باشد.

درون معبد نیلوفر آبی یا لوتوس شهر دهلی کشور هندوستان هیچ تزئینی که یادآور دین خاصی باشد وجود ندارد و در نهایت سادگی است. معماری بی‌نظیر این معبد زیبا در سال ۱۹۸۶ تکمیل شد. این بنا یکی از جاذبه‌‌های توریستی پایتخت هندوستان است.

تاریخچه این بنای عظیم

این بنای عظیم جدیدترین مشرق الاذکار بوده که در جهان ساخته شده است. زمین آن در سال ۱۹۵۳ خریداری شده و ساخت آن در سال ۱۹۸۰ شروع و پس از ۶ سال، در سال ۱۹۸۶ به‌ اتمام رسیده‌ است.

در طی بیش از ۲۰ سالی که از عمر این بنا می‌گذرد بیش از ۵۰ میلیون نفر از آن دیدن کرده‌اند.هندوستان با جاذبه های معماری دیدنی، در زمره برترین های جهان است.

چرا این بنا اهمیت جهانی دارد؟

یک جنبه اهمیت آن از نظر هنر معماری است. معماری آن جوایز بین المللی فراوانی برده است، از جمله جایزه معماری مهندسی ساختمان و مهندسی طراحی نور و جایزه انجمن ساختمان های بتونی آمریکا در سال ۱۹۹۰ به عنوان ظریف ترین ساختمان بتونی جهان.

این معبد را سمبل معماری هند پس از استقلال این کشور می دانند و روزنامه تایمز آن را «تاج محل قرن بیستم» نامیده است و دولت هند عکس آن را بر روی یک تمبر یادگاری در کنار سه بنای مهم دیگر هندوستان نقش کرده است.

محوطه معبد لوتوس

9 استخر آبی که در اطراف معبد لوتوس قرار دارند، اشاره به برگ های گل نیلوفر آبی دارند. همچنین روشنایی محوطه این ساختمان به گونه ای تنظیم شده است که معبد لوتوس را مانند گل نیلوفر آبی، شناور روی آب نشان دهد. بد نیست بدانید که این سازه دارای روش های موثری برای تهویه هوا و خنک کردن هوای داخل معبد می باشد. هوای تازه توسط استخرهای آب اطراف خنک می شود و از طریق منافذ تعبیه شده در طبقه زیرین ساختمان، وارد سالن اصلی می شود و از طریق دریچه ای در بالا سازه از فضا خارج می شود.

مصالح استفاده شده در ساخت معبد لوتوس

در ساخت بخش های مختلف معبد لوتوس مصالح مختلفی به کار رفته است. گل برگ های این ساختمان از جنس بتن تقویت شده می باشند که قسمت بیرونی آن ها توسط سنگ مرمر سفید و قسمت داخلی آنها توسط بتن چکشی، پوشیده شده اند. همچنین سنگ مرمر تمام کف فضای داخلی معبد لوتوس را پوشش داده است و راهروها و راه پله های خارجی این عبادتگاه جنسی از ماسه سنگ های قرمز محلی دارند.

اهداف معبد لوتوس

اين ساختمان يکي از رمزآلودترين بناهاي معماري معاصر و پر از نماد‌هاي بهايي است. به طور مثال به گفته معمار اين معبد که مشرق‌الاذکار نيز ناميده مي‌شود، نُه در به نشانه نُه دين بزرگ الهي جهان دارد و روي آن ها هيچ تزئيني که يادآور دين خاصي باشد وجود ندارد و در نهايت سادگي است. اين ساختمان شامل 27 گل برگ از بتن سفيد درسه رديف نُه تايي است که با سنگ مرمر پوشيده شده است. آنها عدد 27 را برابر با 3*3*3 معرفي نموده‌اند و گفته‌اند که استفاده آن به دليل احترام به عدد «سه» از هزاران سال پيش است.

اما اين افاضات لُمپن يا عموم پسند در حالي بيان مي‌شود که اگر وارد نمادپردازي فرقه بهايي شويم متوجه اتفاقات ديگري خواهيم شد که تمامي آنها جهت جذب حداکثري مردم سراسر جهان به اين فرقه مي‌باشد.

بطور مثال آن‌ها بيان کردند نُه در به نشانه نُه دين بزرگ الهي جهان قرار داديم در صورتي که کسي به خود نگفت که اصلا تعداد اديان الهي به نُه تا نميرسد. در اين فرقه تقسيم‌بندي جديدي ساخته و پرداخته‌اند و حسينعلي نوري را نهمين پيامبر پس از پيامبران بزرگ (حضرت ابراهيم، حضرت موسي، کريشنا، زرتشت، بودا، حضرت مسيح، حضرت محمّد (صلّي الله عليه و آله) و علي‌محمد باب) مي‌دانند. البته در اين مورد بهائيان در ذکر نام پيامبران حضرت نوح (عليه السلام) را حذف کرده و به جاي آن کريشنا و بودا را که از پيامبران نبوده‌اند قرار داده‌اند تا جذب پيروان آن دو راحت‌تر صورت پذيرد.

در واقع استفاده از عدد نُه ماجراي ديگري دارد که در محاسبات ابجدي مشخص مي‌شود؛ عدد نُه يکي از نماد هاي مهم بهائيت است و با محاسبات ابجد آن پي مي بريم که ابجد واژه بهاء عدد نُه است. عدد نُه در اين فرقه نماد وحدت و کمال محسوب مي‌شود (اصول ديانت بهائي، ص 56–58)(The Bahais. Bahai International Community .2017) 
در مورد تعداد ورودي‌ها (يا همان فيلتر بين فضاي داخل و خارج) بايد عرض شود که در واقع معمار اين بنا مي خواهد براي ورود همه مردم از تمامي اديان به اين فرقه يک فيلتر نُه تايي يا بهتر بگويم فيلتري به نام بهاء قرار داده باشد.

در مورد تعداد ورودي‌ها که تعداد آن به نُه عدد مي‌رسد بايد بگوييم که معمار مي‌خواهد با قرار دادن نُه ورودي که نمادي از بهاء و بهائيت است، مردماني از سراسر جهان با اديان مختلف را از فيلتري به نام بهائيت به خدايي که داخل اين معبد معرفي کرده که خداي بهائيت است هدايت کند.

اما چرا بايد از 27 گلبرگ استفاده کند؟ زيرا اولا جمع عدد 27 (7+2)، عدد مقدس بهاييت يعني عدد نه را مي‌آفريند و ثانيا عدد 27 حاصلضرب عدد مقدس نُه با سه مي‌باشد! اما چرا سه؟ عددهاي مقدس ديگري نيز در اين فرقه هست و تعداد گلبرگ ها هم ايرادي نداشت در ارتفاع بيشتر شود و فرم را خيلي تغيير نميداد.

در نهايت تمامي گلبرگ‌ها مانند يک گنبد به يک نقطه که در آن بخش «نقش اسم اعظم» بهائيت طرح شده است ميرسند، اين نقش که همانند مُهر يا لوگويي براي بهائيت محسوب ميشود را عبدالبها که  از اولين رهبران فرقه بهاييت است طراحي کرده و اين نقش به دليل اهميت آن در اکثر خانه بهائي‌ها ديده مي‌شود.

ي بايست حتما نقش اسم اعظم درون يک ستاره نُه پر قرار بگيرد چرا که بخشي از اين نقش به بها اشاره مي‌کند و بها به معناي درخشنده است و وقتي داخل يک ستاره قرار مي‌گيرد، پرهاي ستاره نمادي از درخشش بها معنا مي‌شوند و حالا چرا اين ستاره بايد نُه پر باشد به اين دليل که ابجد بها يعني اسم اعظم فرقه بهائيت نُه است.
اما در آخر بايد گفت که اين معمار توانسته به عالي‌ترين حالت ممکن يک سناريوي نمادمحور را جهت هدايت ناخودآگاه انسان‌ها به بهائيت در معماري به تصوير بکشد.

معابد بهایی

در حال حاضر هشت معبد بهایی در سراسر جهان ساخته شده است که در آلمان، پاناما، هندوستان، شیلی، استرلیا، اوگاندا، ایالات متحد آمریکا و ساموآ قرار دارند. درون آئین بهایی همه ادیان ارزشمند بوده و فاقد روحانی و کشیش هستند. در معابد آن ها هیچ مراسم و تشریفات مذهبی اجازه برگزاری ندارند و در آن جا فقط دعا و نیایش از دین بهایی یا سایر ادیان به گوش می رسد. از این رو بازدید از این معبد صرف نظر از دین و مذهب به روی همه باز است. همین امر سبب شده سالانه افراد زیادی از هر نژاد و مذهبی از این عبادتگاه بازدید کنند و آن تبدیل به یکی پربازدیدترین بناهای مذهبی جهان شده است.

همچنین این معبد لقب مادر معابد شبه قاره هند را دارد و در نزدیکی کاخ ریاست جمهوری هندوستان واقع شده است. در ادامه به بررسی طراحی و معماری معبد لوتوس هند می پردازیم.

چکیده ای از تاریخ معبد لوتوس

اردشیر رستمپیر که یک تمرین کننده بهایی بود وصیت کرد که تمام پس انداز عمر خود را برای ساخت یک معبد جدید استفاده کنند. در سال 1953 زمین این معبد خریداری شد. بعد از مدتی در سال 1980 فیبرز صهبا، معمار ایرانی بهایی مذهب برای طراحی و ساخت این معبد جدید بهایی به هند دعوت و استخدام شد. سرانجام پس از 6 سال در 24 دسامبر 1986 ساخت معبد لوتوس به اتمام رسید. بعد از ساخت آن برنده جوایز معتبر بین ‌المللی بسیاری از جمله صاحب جایزه انجمن ساختمان ‌های بتونی آمریکا، به عنوان ظریف ‌ترین ساختمان بتونی جهان شد و مقالات بسیاری در نشریات معتبر جهانی درباره آن نوشته ‌اند.

خادمان معبد لوتوس

از نکات جالب دیگر یکی مربوط به خادمان معبد است :همه خوش لباس ،خوش چهره ،مودب و با لهجه ی کاملا انگلیسی (چرا که همه غیر از چند دربان ،اروپایی هستند. نکته بعدی مربوط به عبادت در معبد است که بر خلاف همه ی مساجد و معابد در سکوت و آرامش حاکم بر معبد که البته بیشتر شبیه یک تالار بزرگ و مرتفع و مفروش با سنگ مرمر ،انجام می گیرد.

قبل از ورود،راهنمای معبد به زبان انگلیسی و بعد هندی همه را به خاموش کردن موبایل و دوربین و البته صدای بچه ها به هر وسلیه ی ممکن دعوت می کند و از همه می خواهد دقایقی بر نیمکت های سنگی و خنک ( به دلیل سیستم خنک کننده ی طبیعی یعنی،آب موجود در استخرهای زیر و اطراف معبد به شکل گلبرگ های نیلوفر ) بنشینند و بدون آنکه مزاحم تمرکز و عبادت دیگران شوند به هر زبان ،هر چیزی که دوست دارند اما در سکوت زمزمه کنند. نکته ی بعدی مربوط به موزه و نمایشگاه بزرگ مشرق الاذکار است که در حین بازدید از معبد با یک کارت دعوت و بروشور معرفی موزه ، توریست ها را به بازدید ترغیب می کنند.

در موزه مخاطب با حجم انبوهی از عکس و پوسترهای زیبا در معرفی تاریخچه ساخت معابد مشرق الاذکار و مرامنامه و خط و مشی سازندگان و بانیان معبد و دعوت به وحدت ادیان٬ روبرو می شود