استانبول به‌واسطه برخورداری از بناهای تاریخی متعدد با معماری منحصربهفرد، یکی از زیباترین مراکز گردشگری جهان است که سالانه گردشگران زیادی را به‌سمت خود می‌کشاند. کاخ توپکاپی استانبول (Topkapi Sarayi) از جاهای دیدنی استانبول بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین کاخ جهان محسوب می‌شود. این کاخ متعلق به دوران حکومت عثمانی در ترکیه است.
بی‌شک کاخ موزه توپکاپی داستان‌های رنگارنگی دارد؛ چراکه از قرن ۱۵ تا ۱۹ میلادی سلطان‌ها، درباریان جاه‌طلب و کنیزهای متعددی را به درون خود راه داده است. این قصر در قرن ۱۵ میلادی محل اقامت اصلی سلطان و مقر حکومت امپراتوری عثمانی بوده است. هم‌زمان با شکل‌گیری جمهوری ترکیه و پایان دولت عثمانی با دستوری حکومتی در تاریخ سوم آوریل ۱۹۲۴ تمام بناهای متعلق به آن دوران از جمله این کاخ در فهرست آثار ملی این کشور به ثبت رسید.
در ادامه مقاله همراه فرگاه دیزاین باشید.
کاخ توپکاپی کجاست؟
اخ توپکاپی در بافت قدیمی شهر استانبول در شرق منطقه فاتح در بخش اروپایی در محله سلطان محمد در نزدیکی امینونو قرار دارد. این کاخ درست روی زمینی ساخته شده است که روزی بیزانس باستان یا قسطنطنیه مرکز امپراتوری روم شرقی بود. کاخ توپکاپی در بلندترین نقطه زمینی کوهپایه‌ای، مشرف به دریای مرمره و خلیج شاخ طلایی قرار گرفته است.
فاصله کاخ توپکاپی تا تنگه بسفر. حدود ۴۸ کیلومتر (یک ساعت و ۲۰ دقیقه) و تا میدان تکسیم، حدود ۹ کیلومتر (۳۵ دقیقه) است. این کاخ با فرودگاه آتاتورک استانبول ۱۹ کیلومتر (۵۰ دقیقه) و فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول، ۶۸ کیلومتر (یک ساعت و نیم) فاصله دارد. کاخ توپکاپی در نزدیکی دیگر جاذبه‌های مهم استانبول مانند مسجد سلطان احمد، آب‌انبار باسیلیکا، ایاصوفیه و موزه باستان‌شناسی واقع شده است.
مسیر دسترسی به کاخ توپکاپی استانبول
کاخ توپکاپی استانبول در منطقه معروفی به نام سلطان احمد با انبوهی از بناهای کهن و معماری‌های منحصربهفرد جا خوش کرده است. برای رسیدن به این محله کافی است با کمک وسایل نقلیه عمومی همچون مترو، تراموا یا اتوبوس خود را به یکی از دو ایستگاه پارک گلخانه یا سلطان احمد برسانید. از این ایستگاه‌ها تنها با چند دقیقه پیاده‌روی به کاخ توپکاپی خواهید رسید.
- آدرس کاخ توپکاپی: ترکیه، استانبول، منطقه سلطان احمد (مشاهده روی نقشه)
تاریخچه کاخ توپکاپی استانبول
در اوایل دهه 1450، سلطان محمد دستور ساخت کاخ توپکاپی را دارد و از سال 1478 در آن ساکن شد. پس از مرگ سلطان محمد، حاکمان بعدی به وسعت کاخ افزودند و همچنین تغییراتی در آن ایجاد کردند. توپکاپی بیش از 400 سال محل حکومت سلاطین عثمانی بود و حدود 30 سلطان در این کاخ زندگی کردند. گفتهها حاکی از آن است که حدود 1000 تا 4000 نفر در کاخ توپکاپی زندگی می‌کردند که از این تعداد نزدیک به 300 نفر در حرمسرا ساکن بوده‌اند.
یکی از جذابیت‌های کاخ توپکاپی برای ایرانیان، نسخه‌های خطی و آلبوم‌های نگارگری هنرمندان ایرانی است که در دوره عثمانی از ایران غارت شدند. این آثار هنری ارزش بالایی دارند و روایتگر فرهنگ غنی ایرانیان هستند.
حیاط‌های چهارگانه و موزه سلطنتی کاخ توپکاپی نیز قابل بازدید هستند. این کاخ در سال 1924 به دستور آتاتورک به موزه تبدیل شد. سالانه بیش از سه میلیون نفر اقدام به بازدید این کاخ و موزه می‌کنند. شما نیز می توانید در تور استانبول از آن بازدید کنید.
آشنایی با معماری کاخ توپکاپی؛ یکی از قدیمی‌ترین کاخ‌ها در امپراتوری عثمانی
دیوارهای کاخ توپکاپی حدود 5کیلومتر طول دارند و مساحت داخلی کاخ نزدیک به 700هزار مترمربع است. این کاخ عظیم در زمان خود، بزرگ‌ترین کاخ جهان بوده است؛ البته پس از ساخت‌وسازهای سلاطین عثمانی در حیاط داخلی، مساحت کاخ به 80هزار مترمربع کاهش پیدا کرد. این ساختمان‌های متعدد، توپکاپی را به یک هزارتو تبدیل کرده و جذابیت آن را افزایش داده است.
کاخ توپکاپی شامل صدها سالن و اتاق است؛ اما در حال حاضر فقط بخش‌های اصلی آن قابل بازدید برای عموم هستند. یکی از این بخش‌ها، کلیسای باستانی ایاایرنه با قدمت 1500ساله است. در این کلیسا موزائیک‌های قدیمی و بسیار زیبایی را مشاهده خواهید کرد.
پس از بازدید از کلیسا به سراغ حرمسرای کاخ توپکاپی بروید. این حرمسرا بیش از 400 اتاق، شامل اتاق زایمان، اتاق مخصوص ختنه اطفال پسر، چندین حمام ترکی و یک بیمارستان را در خود جای داده و بسیار عظیم و شگفت‌انگیز است. همسران عقدی، همسران صیقه‌ای، مادر شاه، فرزندان شاه و کنیزان در حرمسرا اقامت داشتند و نگهداری از آن‌ها برعهده خواجه‌های سیاه بود.
یکی دیگر از بخش‌هایی که نباید دیدن آن را از دست دهید، تالار اصلی کاخ است. این تالار محل برگزاری جشن‌ها بوده و یک تخت طلایی با تعدادی صندلی در وسط آن جای گرفته است. سلاطین عثمانی و همسرانشان در جشن‌ها و دورهمی‌ها روی این تخت و صندلی‌ها می‌نشستند.
معماری اسلامی در کاخ توپکاپی به وضوح مشاهده می‌شود. این بنا در ابتدا به شکل یک کیوسک دنباله‌دار بود که ساخت آن در سال 1472 به پایان رسید؛ سپس در سال 1478 باروهای بسیار بلندی در دروازه دوم که به نام‌های باب السلام و باب الدرود شهرت داشتند، ساخته شد. ساخت دروازه سوم یا باب السعد نیز در همین سال به اتمام رسید. این دروازه رو به خزانه‌داری باز می‌شود. دروازه اصلی کاخ توپکاپی نیز که دروازه سلطنتی یا باب همایون نام دارد، رو به مسجد ایاصوفیه گشوده می‌شود.
کاخ توپکاپی کجاست؟ چگونه از تکسیم به کاخ توپکاپی برویم؟
کاخ توپکاپی در بخش اروپایی استانبول و در محله مشهور سلطان احمد واقع شده است. انواع وسایل نقلیه مانند مترو، تاکسی، تراموا و اتوبوس برای رفتن به این محله در دسترس هستند. از آنجا که اغلب گردشگران ایرانی هتل‌های اطراف میدان تکسیم را برای اقامت انتخاب می‌کنند، این سوال برای آن‌ها ایجاد می‌شود که چگونه از تکسیم به کاخ توپکاپی برویم؟ کافی است در میدان تکسیم سوار مترو شده و در ایستگاه گولهانه و سلطان احمد از قطار پیاده شوید. پس از پنج دقیقه پیاده‌روی به کاخ توپکاپی خواهید رسید.
نامگذاری کاخ توپکاپی
در زمان ساخت کاخ توپکاپی، آن را کاخ جدید امپراتوری یا سرای جدید عامره (Saray-ı Cedîd-i Âmire) نامیده بودند. علت این نامگذاری تمایز قائل شدن میان آن و کاخ قدیمی موجود در میدان بیازیت قسطنطنیه بود که در طی جنگ و نبرد آسیب‌های جدی دیده و تخریب شده بود. در قرن نوزدهم نام این کاخ تغییر پیدا کرد و آن را توپکاپی یا به ترکی طوپقاپو نام نهادند. توپکاپی به‌معنای «دروازه توپ‌‌ها» است که برخی علت انتخاب این اسم را در به نمایش گذاشتن توپ‌های جنگی مورد استفاده در فتح‌های امپراتوری عثمانی در مقابل دروازه کاخ می‌دانند.
شرایط بازدید از کاخ توپکاپی
کاخ توپکاپی در هفته به‌جز روزهای سه‌شنبه آماده پذیرایی از گردشگران است. ساعات بازدید از این کاخ بین ساعت ۹ صبح تا ۶ عصر است. کاخ موزه توپکاپی در صبح‌های تعطیلات مذهبی برای بازدید عمومی بسته است.
در موزه توپکاپی استفاده از کالسکه‌های موجود در کاخ برای کودکان ممنوع است. از جمله شرایط دیگر بازدید از این کاخ پوشیدن لباس‌های پوشیده به‌خصوص در زمان بازدید از بخش آثار مذهبی و مقدس است. از پوشیدن لباس‌های تابستانی یا دامن‌های کوتاه خودداری کنید.
بهترین زمان بازدید از کاخ توپکاپی
بهار بهترین زمان سفر به استانبول و بازدید از بناهای تاریخی از جمله کاخ توپکاپی است؛ چراکه باغ و محوطه این کاخ سراسر سبز و زیبا است. البته اگر می‌خواهید ارزان‌تر سفر کنید بهتر است فصل‌های سرد سال را انتخاب کنید. در این زمان از سال به‌واسطه تردد کمتر مسافر امکان انتخاب تور و بلیط‌های هواپیمای ارزان‌تری وجود دارد.
ساعات کار و قیمت ورودی کاخ توپکاپی استانبول
کاخ و موزه توپکاپی همه روزه به غیر از سه‌شنبه‌ها از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۶ عصر به روی عموم مردم و گردشگران باز است؛ البته این ساعت در فصل‌های مختلف سال تغییر می‌کند. برای بازدید از موزه، حرمسرا و کلیسا باید هزینه جداگانه بپردازید. اگر قصد بازدید از کل مجموعه را داشته باشید، به ازای هر نفر، ۵۰۰ لیر نیاز دارید.
پیش از مراجعه به توپکاپی، حتما حدود سه تا چهار ساعت زمان خالی برای بازدید از مجموعه در نظر بگیرید تا با خیال آسوده از کل کاخ دیدن کنید؛ البته توپکاپی یکی از پربازدیدترین کاخ‌های استانبول است که در زمان اوج سفر گردشگران با صف‌های طولانی مواجه خواهید شد؛ اما مطمئن باشید که انتظار در این صف‌ها ارزشش را دارد.
جاهای دیدنی اطراف کاخ توپکاپی
مسجد ایاصوفیه
ایاصوفیه (Ayasofya یا Sancta Sophia) که با نام کلیسای حکمت مقدس یا کلیسای حکمت الهی نیز شناخته می‌شود یکی از سازه‌های مهم بیزانسی در استانبول و یکی از بناهای تاریخی بزرگ جهان است. این بنا کلیسایی مسیحی متعلق به قرن ششم پس از میلاد (۵۳۲-۵۳۷) است که در زمان ژوستینیانوس اول در امپراتوری بیزانس ساخته شده است. در قرن‌های بعد سازه ایاصوفیه به مسجد و موزه تغییر کاربری داد. این بنا با موزاییک‌های مجلل مسیحی و مناره و کتیبه‌های اسلام منعکس‌کننده تغییرات مذهبی این منطقه در طی قرن‌های متمادی است.
بنای مسجد ایاصوفیه تاریخی طولانی و فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است. بر طبق گفتهها بنای اصلی کلیسا در محل ایاصوفیه به دستور کنستانتین اول در سال ۳۲۵ روی پایه‌های یک معبد بت‌پرستی ساخته شده است. این بنا در سال ۴۰۴ در اثر آتش‌سوزی در شورشی آسیب میبیند؛ شورشی که بر اثر تبعید دوباره سنت جان کریزوستوم برافروخته شده بود. این بنا بار دیگر توسط امپراطور روم بازسازی و بزرگ‌تر می‌شود؛ اما در شورش نیکا در ژانویه ۵۳۲ دوباره سوزانده می‌شود. این بار شرایط فرصتی را برای ژوستینیان فراهم می‌کند تا بنای باشکوه را برای آن متصور شود.
مسجد ایاصوفیه در میدان ایاصوفیه و در محله سلطان احمد قرار دارد. در خارج از ساختمان اصلی این بنا، در کنار در خروجی، مقبره باشکوه و عظمت پنج پادشاه را مشاهده خواهید کرد. در سال ۱۹۸۵ میلادی، ایاصوفیه به‌همراه بناهای تاریخی اطراف آن به‌عنوان یکی از سایت‌های میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. بازدید از این بنا در فصل بهار و تابستان از ساعت ۹ صبح تا هفت عصر و فصل پاییز و زمستان از ساعت ۹ صبح تا سه بعد از ظهر و در روزهای سه‌شنبه تا یکشنبه امکان‌پذیر است.
- آدرس مسجد ایاصوفیه: ترکیه، محله سلطان احمد واقع در بخش اروپایی استانبول، در نزدیکی کاخ توپکاپی استانبول (مشاهده روی نقشه)
آب‌انبار باسیلکا
آب‌انبار باسیلکا سیسترن بنای زیرزمینی است که به دستور امپراطور ژوستینیانوس در سال ۵۳۲ ساخته شده است. این بنا همچون قصری غرق شده توسط ۳۳۶ ستون مرمری استحکام یافته است که بسیاری از آن‌ها از معابد ویران شده نجات یافته‌اند. آب‌انبار باسیلکا بزرگ‌ترین آب‌انبار بیزانسی باقی‌مانده در استانبول محسوب می‌شود. سرستون‌های این بنا حکاکی شده‌اند و تقارن و عظمت این بنا کاملا نفس‌گیر است. در روزهای تابستانی در اعماق غارهای آن خلوتی بزرگ ایجاد می‌شود.
آب‌انبار باسیلکا همچون بسیاری از آثار تاریخی استانبول تاریخی غیرعادی دارد. این بنا با هدف خدمترسانی به کاخ بزرگ و ساختمان‌های اطراف آن تعبیه شده بود و می‌توانست تا ۸۰,۰۰۰ هزار مترمکعب آب را ذخیره کند. این آب توسط ۲۰ کیلومتر قنات از مخزنی نزدیکی دریای سیاه تامین می‌شد. پس از نقل مکان امپراتوری بیزانس از این کاخ بزرگ، آب‌انبار باسیلکا بسته و به دست فراموشی سپرده شد.
در سال ۱۵۴۵ میلادی محققی با نام پتروس گیلیوس که درباره سازه‌های دوران بیزانس تحقیق می‌کرد، از طریق مردم محلی متوجه وجود چنین سازه‌ای شد. در آن سال‌ها اهالی با فرستادن سطل‌هایی به فضای تاریک زیرزمین‌های خود آب به‌دست می‌آوردند و حتی عده‌ای در زیرزمین‌های خود ماهی می‌گرفتند. در نهایت گیلیوس پس از اکتشافات بسیار از طریق یکی از زیرزمین‌ها به این آب‌انبار دست پیدا کرد؛ اما متاسفانه پس از این کشف نیز این بنا از سمت دولت عثمانی مورد بی‌توجهی قرار گرفت و به محلی برای تخلیه زباله و اجساد بدل شد. ابعاد این تالار زیرزمینی ۱۳۸ در ۶۵ متر است و در فاصله ۴۵۰ متری کاخ توپکاپی قرار دارد. بازدید از این مکان در فصل تابستان از ساعت ۹ صبح تا ۶:۳۰ عصر در زمستان‌ها از ساعت ۹ صبح تا ۵:۳۰ عصر امکان‌پذیر است.
- آدرس آب‌انبار باسیلیکا: ترکیه، استانبول، محله سلطان احمد، آب انیار باسیلکا (مشاهده روی نقشه)
مسجد سلطان احمد
مسجد سلطان احمد که به مسجد آبی نیز شهرت دارد، در سال ۱۶۱۷ درست قبل از مرگ نابه‌هنگام مهم‌ترین حامی خود سلطان احمد اول در سن ۲۷ سالگی، تکمیل شد. این مسجد با ترکیب زیبایی از گنبد‌های اوج‌گیرنده و ۶ مناره سر به‌فلک کشیده و باریک بر افق استانبول چیره شده است. مسجد آبی با عنوان آخرین سازه کلاسیک عثمانی شناخته می‌شود؛ اما با گنجانده شدن عناصر معماری و تزییناتی در ساختمان و قرار گرفتن در مرکز شهر امپراتوری از سنت کلاسیک معماری فاصله گرفته است؛ سنتی که در قرن شانزدهم توسط استاد معمار مشهور سینان پایه‌گذاری شده بود.
در سقف مسجد سلطان احمد از ۲۰ هزار موزاییک استفاده شده است که رنگ آبی آن‌ها علاوه بر جلوه زیبایی به این بنا می‌دهد. همین موزاییک‌های آبی دلیل شهرت این بنا به مسجد آبی هستند. این مسجد بیش از ۲۰۰ پنجره دارد که روشنایی کاخ از آن‌ها و لوستر‌های عظیمی درون آن تامین می‌شود. مسجد سلطان احمد در فاصله ۵۵۰ متری کاخ توپکاپی واقع شده است.
- آدرس مسجد سلطان احمد: ترکیه، استانبول، محله سلطان احمد، مسجد سلطان احمد (مشاهده روی نقشه)
پارک گلخانه
پارک گلخانه یا پارک گلهانه، پارکی تاریخی در منطقه امینونو استانبول است که در فاصله ۷۵۰ متری کاخ توپکاپی قرار دارد. این پارک یکی از قدیمی‌ترین و وسیع‌ترین پارک‌های عمومی در استانبول است که در گذشته بخشی از حیاط کاخ توپکاپی بوده است. اگر به‌سمت شرق پارک حرکت کنید «ستون‌های گات» (The Column of the Goths) را خواهید دید؛ ستون‌هایی از جنس مرمر متعلق به دوران پیروزی رومی‌ها با ارتفاع ۱۸ متر که قدمت آن‌ها به قرن سوم و چهارم بعد از میلاد می‌رسد. علاوه بر این مجسمه یادبود آتاتورک نیز در سال ۱۹۲۶ در همین پارک ساخته شده است که می‌توانید از آن دیدن کنید.
پارک گلخانه از نیمه اسفند تا میانه اردیبهشت (در ماه مارس و آوریل) میزبان فستیوال گل لاله است. در این ماه سراسر پارک از پوشیده از گل‌های رنگارنگ است که مناظر زیبا و بی‌نظیری را رقم می‌زنند. اطراف این پارک قهوه‌خانه، زمین‌بازی، باغ‌وحش و موزه‌های متعددی وجود دارد که می‌توانید زمانی را برای سپری کردن در آن‌ها برنامه‌ریزی کنید. این پارک ساعت ۱۰:۳۰ شب بسته می‌شود؛ پس بهتر است بازدید از آن را به ساعات پایانی شب موکول نکنید.
- آدرس پارک گلخانه: ترکیه، استانبول، منطقه اروپایی فاتح، محله جانکورتاران، خیابان کندی، پارک گولهانه (مشاهده روی نقشه)
پرسش‌های متداول
کاخ توپکاپی توسط چه کسی و در چه سالی ساخته شده است؟
سلطان محمد دوم مشهور به سلطان محمد فاتح در سال ۱۴۶۰ دستور ساخت کاخ توپکاپی را داد و در سال ۱۴۷۸ کار ساخت به اتمام رسید.
حرمسرای سلطنتی چیست؟
حرمسرای سلطنتی جایی است که زنان خاندان سلطنتی از جمله مادر، زنان و فرزندان سلطان و خدمه آن‌ها در آن زندگی می‌کردند.
چه ساعاتی می‌توان از کاخ توپکاپی دیدن کرد؟
همه‌روزه جز سه‌شنبه‌ها از ۹ صبح تا ۶ عصر می‌توانید از کاخ توپکاپی دیدن کنید.
بلیط کاخ توپکاپی چقدر است؟
دو نوع بلیط ترکیبی برای بازدید از این مجموعه ارائه می‌شود. هزینه بلیط ترکیبی کاخ توپکاپی، حرمسرا و هاگیا ایرنه (در سال ۲۰۲۳) ۶۵۰ لیر و هزینه بلیط ترکیبی کاخ توپکاپی و هاگیا ایرنه (در سال ۲۰۲۳) ۵۰۰ لیر است.