سنگ بازالت سنگی تیره رنگ، ریزدانه و آذرین است که عمدتاً از کانی های پلاژیوکلاز و پیروکسن تشکیل شده است.
معمولاً به صورت یک سنگ بیرون‌گر مانند جریان گدازه شکل می‌گیرد، اما می‌تواند در اجسام نفوذی
کوچک مانند دایک آذرین یا آستانه نازک نیز شکل بگیرد.
ترکیبی شبیه به گابرو دارد.
تفاوت بین بازالت و گابرو در این است که بازالت سنگی ریزدانه است در حالی که گابرو سنگی درشت دانه است.
سنگ بازالت (سنگ طبیعی)
خصوصیات سنگ بازالت
با وجود اینکه سنگ های بازالت و گرانیت هر دو سنگ های آتشفشانی هستند، اما بازالت
برخلاف گرانیت سنگ بسیار متخلخل و اسفنجی است و دوام گرانیت را نیز ندارد اما به طور
کلی سنگ سخت و متراکمی است. و از فراوانی بیش تری نسبت به بازالت برخوردار است.
تفاوت های میان سنگ گرانیت و بازالت از آنجا شروع می شود که گرانیت از تبلور آهسته ماگما
زیرسطح زمین تشکیل می شود در صورتی که بازالت با فوران گدازه ها به سطح زمین و سردشدن
آن ها به وجود می آید.
یکی از مهم ترین مزایای سنگ بازالت برای محیط زیست این است که سنگ بازالت جاذب
دی اکسید کربن و سازگار با محیط زیست است. به این مفهوم که در صورتی که در مکانی
سنگ بازالت وجود داشته باشد دی اکسید کربن موجود در هوا(که یکی از گازهای گلخانه ای به حساب می آید)
با مواد معدنی سنگ ترکیب می شود و به این ترتیب از انتشار آن در جو و آلودگی هوا می کاهد.
حال از مهم ترین محاسن این سنگ علی الخصوص برای صنعت ساختمان سازی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چسبندگی بالا: بازالت نیز مانند سنگ تراورتن و برخلاف سنگ گرانیت تخلخل بالایی دارد به همین خاطر چسبندگی اون به ملات هم بالا است.
- دوام، استحکام و تراکم بالای بازالت: همانطور که بیان شد سنگ بازالت هم مانند گرانیت سنگ آتشفشانی است و به همان میزان گرانیت و حتی بیشتر مستحکم و مقاوم است.
- مقاومت سایشی و فشاری بالا
- مقاومت حرارتی بالا
- مقاوم در برابر رطوبت و مواد اسیدی: با وجود اینکه این سنگ متخلخل است، اما جاذب آب و رطوبت نیست. علاوه بر این در صورت تماس با مواد اسیدی نیز از مقاومت خوبی برخوردار است. به همین خاطر برای استفاده در آشپزخانه و سرویس بهداشتی گزینه مناسبی است.
- وزن مخصوص بالا: این موضوع نیز بخاطر وجود کانی های سنگینی مانند آهن و منیزیم است که درون ساختار این سنگ وجود دارد. چگالی سنگ بازالت نیز حدود ۲.۹ گرم بر مترمکعب است.
- سازگار با شرایط مختلف آب و هوایی و مقاوم در برابر تغییرات گسترده دمایی
- قیمت مناسب
- جذب دی اکسید کربن
تا به اینجا با خصوصیات این سنگ آشنا شدیم و متوجه شدیم که این سنگ بسیار مقاومی
است که از لحاظ ساختاری برای استفاده در مناطق مختلف و قسمت های مختلف ساختمان گزینه مناسبی است.
سنگ بازالت(نمای ساختمان)
فراوانی بازالت در زمین
بازالت بیش از هر نوع سنگ دیگری در زیر سطح زمین قرار دارد.
بیشتر مناطق در حوضه های اقیانوسی زمین توسط بازالت پوشیده شده است.
اگرچه بازالت در قاره ها بسیار کمتر رایج است، جریان های گدازه و بازالت های سیل زیر چند
درصد از سطح زمین قرار دارند. بازالت سنگ بسیار مهمی است.
معادن سنگ بازالت در ایران
این سنگ از معادن مختلفی کشورهای مختلف در حال استخراج است که از مشهورترین آن ها
در ایران شامل موارد زیر است:
- سنگ بازالت ماکو: ماکو که در استان آذربایجان غربی واقع شده است شامل معادن مختلفی از سنگ های بازالت منشوری است. به همین خاطر این منطقه یکی از مکان های مهم گردشگری کشورمان می باشد.
- سنگ بازالت معدن هراز
- سنگ بازالت معدن باغ دره لواسان
- سنگ های بازالت منشوری سربیشه: سربیشه که در استان خراسان جنوبی واقع شده است دارای معادن زیبا و منحصربفردی از سنگ های بازالت است که این سنگ ها در این معادن به صورت ستون های شش وجهی با قطر کم هستند که این شکل آنها به علت انقباضی است که در اثر سرد شدن و انجماد ماگمای آتشفشانی به وجود می آید. این اتفاق موجب تولید نیروی کششی در سه جهت موازی با سطح گدازه و با زاویه ۱۲۰ درجه از یکدیگر می‌شود، که در نهایت ستون‌های منشوری در جهت قائم در توده آذرین شکل می‌گیرد. سنگهای آذرین ماکو و هراز نیز همین ساختمان منشوری را دارند که به همراه ستون‌های سربیشه بیانگر شرایط مکانی و زمانی متفاوتی از تاریخ زمینشناسی ایران هستند.
معدن باغ بیشه(نمای ساختمان)
انواع بازالت
بازالت قاره ای HDG اقیانوس آرام
سنگ استخراج و ساخته شده در ایالات متحده
طراحی و ساخته شده برای پروژه های چشم انداز و ساختمانی که نیاز به سنگ فرش و سنگ های
ابعادی بریده شده در ایالات متحده دارند.
بازالت استخراج شده در ایالات متحده برای سنگفرش، تخته پله، آج و بالابر، درپوش دیوار، روکش دیوار و حاشیه مناسب است.
بازالت سیاه پویپو
این سنگ آتشفشانی بازالت خاکستری قرن ها در معماری مورد استفاده قرار گرفته است.
بازالت سیاه پویپو دارای دوام گرانیت با همان رنگ، نشانه گذاری و ظرافت سنگ آهک است.
چرا بازالت برای سنگفرش مناسب است؟
این سنگ قادر است در شرایط آب و هوایی سخت مقاومت کند، این سنگ برای کاربردهای
مسکونی یا تجاری در انواع کاربردهای داخلی و خارجی مناسب است.
وجود بازالت در ماه و سیاره مریخ
بازالت نیز سنگی فراوان در ماه است.
بیشتر سطح ماه توسط جریان های گدازه بازالتی پوشیده شده است.
این مناطق از ماه به “ماریا قمری” معروف هستند.
مناطق وسیعی از ماه توسط جریان‌های بازالتی گسترده که ممکن است توسط رویدادهای
ضربه‌ای بزرگ ایجاد شده باشند، دوباره ظاهر شده‌اند.
سن ماریاهای قمری را می توان با مشاهده چگالی دهانه های برخوردی در سطح آنها تخمین زد.
جریان های بازالت جوان تر دهانه های کمتری خواهند داشت.
نمونه ای از ماریا قمری
آتشفشان المپوس مونس(Olympus Mons):
این سپر آتشفشان از سنگ بازالت تشکیل شده است و در قله آن کالدراهای عظیمی دارد.
Olympus Mons بالاترین ویژگی توپوگرافی روی مریخ و بزرگترین آتشفشان شناخته شده
در منظومه شمسی است.
قطر آن حدود 375 مایل (600 کیلومتر) و ارتفاع آن 15 مایل (25 کیلومتر) است.
آتشفشان المپوس مونس(نمای ساختمان)
محیط های تشکیل بازالت
بیشتر بازالتی که روی زمین یافت می‌شود تنها در سه محیط سنگ‌ساز تولید شده است:
مرزهای واگرا اقیانوسی
بیشتر بازالت زمین در مرزهای صفحات واگرا در سیستم خط الراس میانی اقیانوس تولید می شود .
در اینجا جریان‌های همرفت، سنگ داغ را از اعماق گوشته می‌رسانند.
این سنگ داغ با جدا شدن مرز واگرا ذوب می شود و سنگ مذاب به کف دریا فوران می کند.
پشته های فعال میانی اقیانوس میزبان فوران های مکرر شکاف هستند.
بیشتر این فعالیت ها مورد توجه قرار نمی گیرند زیرا این مرزها زیر اعماق زیاد آب هستند.
در این مکان های عمیق، هر بخار، خاکستر یا گاز تولید شده توسط ستون آب جذب می شود و به
سطح نمی رسد.
فعالیت زمین لرزه تنها سیگنالی است که بسیاری از این فوران های پشته های عمیق اقیانوسی به
انسان می دهند.
با این حال، ایسلند مکانی است که در آن یک خط الراس میانی اقیانوس از سطح دریا بلند شده است.
در آنجا مردم می توانند مستقیماً این فعالیت آتشفشانی را مشاهده کنند.
این فوران‌های شکاف زیردریایی اغلب بازالت‌های بالشی تولید می‌کنند که در تصویر این صفحه
نشان داده شده است.
نقاط داغ اقیانوسی
مکان دیگری که در آن مقادیر قابل توجهی بازالت تولید می شود، بالای نقاط حساس اقیانوسی است.
اینها مکانهایی هستند که در آن ستون کوچکی از سنگ داغ از یک نقطه داغ در هسته زمین در
گوشته بالا می رود.
جزایر هاوایی نمونه ای از مکان هایی هستند که آتشفشان های بازالتی در بالای یک نقطه
داغ اقیانوسی ساخته شده اند.
تولید بازالت در این مکان ها با فوران در کف اقیانوس آغاز می شود.
اگر نقطه داغ پایدار بماند، فوران‌های مکرر می‌تواند مخروط آتشفشانی را بزرگ‌تر و بزرگ‌تر
کند تا جایی که به اندازه‌ای بلند شود که تبدیل به جزیره شود.
تمام جزایر در زنجیره جزیره هاوایی از فوران های بازالت در کف دریا ساخته شده اند.
تصور می شود جزیره ای که امروزه با نام “هاوایی” می شناسیم، بین 300000 تا 600000 سال قدمت داشته باشد.
به عنوان یک فوران در کف اقیانوس آرام آغاز شد.
مخروط آتشفشانی با ایجاد فوران های مکرر لایه به لایه از جریان بازالت رشد کرد.
حدود 100000 سال پیش تصور می شود که به اندازه کافی بلند شده است تا از اقیانوس
به عنوان یک جزیره بیرون بیاید.
امروزه از پنج آتشفشان همپوشانی تشکیل شده است.
Kilauea فعال ترین این آتشفشان ها است.
این فوران از ژانویه 1983 در بیشترین فوران مداوم بوده است.
جریان های بازالت از Kilauea بیش از یک مایل مکعب گدازه بیرون زده اند که در حال حاضر
حدود 48 مایل مربع زمین را پوشش می دهد.
این جریان‌ها بیش از هفت مایل را طی کرده‌اند تا به اقیانوس برسند و بزرگراه‌ها، خانه‌ها و کل
بخش‌های فرعی را که در مسیرشان قرار داشتند، پوشش می‌دهند.
ستون‌های گوشته و نقاط داغ در زیر قاره‌ها
سومین محیط تشکیل‌دهنده بازالت، یک محیط قاره‌ای است که در آن یک توده گوشته یا
نقطه داغ، مقادیر زیادی گدازه بازالتی را از طریق پوسته قاره‌ای و تا سطح زمین ارسال می‌کند.
این فوران ها می توانند از دریچه ها یا شکاف ها باشند.
آنها بزرگترین جریان بازالت را در قاره ها تولید کرده اند.
فوران‌ها می‌توانند به طور مکرر در طی میلیون‌ها سال رخ دهند و لایه‌ای به لایه بازالت
تولید کنند که در یک توالی عمودی روی هم قرار گرفته‌اند .
بازالت های سیل رودخانه کلمبیا در واشنگتن، اورگان و آیداهو نمونه ای از بازالت های
سیلابی گسترده در خشکی هستند.
نمونه‌های دیگر عبارتند از تله‌های Emeishan چین، تله‌های Deccan هند، گدازه‌های Keweenawan
در منطقه Lake Superior، بازالت‌های Etendeka نامیبیا، بازالت‌های
Karroo آفریقای جنوبی و تله‌های سیبری روسیه.
بازالت‌های سیلابی رودخانه کلمبیا:
بازالت‌های سیلابی رودخانه کلمبیا مجموعه گسترده‌ای از جریان‌های گدازه‌ای هستند که ضخامت
تجمعی آن تا 6000 فوت می‌رسد.
رخنمون های موجود در پیش زمینه و در دوردست این عکس همگی از جریان های لایه بازالت
تشکیل شده اند.
اگرچه بازالت معمولاً یک سنگ سیاه تیره است، اما اغلب به رنگ زرد مایل به
قهوه‌ای مشابه سنگ‌هایی که در اینجا نشان داده شده است، تغییر رنگ می‌دهد.
استفاده های بازالت
بازالت برای اهداف مختلف استفاده می شود.
معمولاً برای استفاده به عنوان سنگدانه در پروژه های ساختمانی خرد می شود.
بازالت خرد شده برای پایه جاده، سنگدانه بتن، سنگدانه روسازی آسفالت، بالاست راه آهن، سنگ فیلتر
در مزارع زهکشی و ممکن است اهداف دیگر استفاده شود.
بازالت نیز به ابعاد سنگ بریده می شو صفحات نازک بازالت برای استفاده به عنوان
کاشی کف، روکش ساختمان، بناهای تاریخی و سایر اشیاء سنگی بریده می شوند و گاهی اوقات جلا می شوند.
از این سنگ برای روکش و روکش های ساختمانی، روکش استخر، نماهای سنگی، سنگفرش، دال،
کاشی کف، پله ها، آج ها و بالابرها، بناهای تاریخی، آب نما، سنگ های پله، موزاییک، سنگ فرش، سنگ فرش و غیره استفاده کنید.
استفاده های تاریخی
در زمان روم باستان، بازالت ها برای اهداف زیادی مانند سنگفرش خیابان استفاده می شد.
آنها همچنین برای بسیاری از اهداف ساختمانی، مانند صندلی استادیوم، به طور گسترده
مورد استفاده قرار گرفتند.
نمونه هایی که از این دوران به جا مانده، سنگ های تیره رنگی است که در خرابه های
تاریخی این دوران یافت می شود.
راه آهن: بازالت برای بالانس راه آهن استفاده می شود.
این سنگ ها برای حمایت استفاده می شوند و توان ایجاد زهکشی را دارند.
آنها به عنوان سنگ بستر برای قفسه های راه آهن قرار می گیرند.
باغبانی: باغداران از بازالت برای جلوگیری از انتشار علف های هرز در گیاهان و بستر گل استفاده می کنند.
استفاده مدرن
امروزه بازالت به چیزهای زیادی عادت کرده است.
بیشترین استفاده به عنوان سنگدانه است.
بازالت ها به عنوان سنگدانه برای افزایش مقاومت بتن اضافه می شوند.
اسلب های بازالت را می توان به ابعاد برش داد تا به عنوان پوشش کف و روکش استفاده شود.
آنها همچنین می توانند توسط مجسمه سازان برای بناهای تاریخی و چیزهای دیگر استفاده شوند.
مصارف داخلی: همچنین می توان از آنها به عنوان میز کار، پانل های دیواری، شومینه و کانتر
از جمله موارد دیگر استفاده کرد. آنها همچنین به عنوان سنگ تزئینی و دکوراسیون داخلی عالی هستند.
مجسمه ها و مصنوعات. بازالت با خواصی مانند سختی دانه ریز و رنگ خاکستری همگن، در
بین مجسمه سازان محبوب شده است.
بیشتر نمادهای موآی که در جزیره ایستر یافت می شوند از سنگ بازالت تشکیل شده اند.
سنگ روزتا که برای تفسیر هیروگلیف در مصر استفاده می شود نیز از بازالت تشکیل شده است.
در طول امپراتوری آلمان و روم، بازالت به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفت، از
گلدان ها و جواهرات گرفته تا ستون های زیبا.