کاخ پاسارگاد
یکی از آثار باستانی جذاب برای همه ما ایرانی ها، کاخ پاسارگاد شیراز است که به نوعی نشانگر فرهنگ اصیل ایرانیان است.
با تحقیق در مورد کاخ پاسارگاد مشخص شد که شهر پاسارگاد به دستور شخص کوروش کبیر بنا شد.
به همین دلیل مقبره کوروش هم در همین شهر قرار دارد.
کاخ پاسارگاد کوروش کبیر فقط یک بنای باستانی نیست، بلکه با دورانی از حکومت ایرانیان پیوند خورد
که حکومت هخامنشیان از قدرتمند ترین حکومت های دنیا بود.
بقایای امروزی پاسارگاد طی چندین کاوش و حفاری در سال های
۱۹۲۸، ۱۹۴۹ و ۱۹۶۱ میلادی کشف شد،
باستان شناسان در طول این حفاری ها اطلاعات بسیار مفیدی در رابطه با
تاریخچه امپراتوری هخامنشی به دست آوردند.
هر ساله تعداد زیادی از گردشگران چه از داخل و چه از خارج ایران برای بازدید کاخ پاسارگاد می آیند. مجموعه باستانی
کاخ پاسارگاد یکی از بهترین جاهای دیدنی شیراز و البته پرافتخارترین بنای باستانی کشورمان است. جالب است بدانید
که کاخ پاسارگاد یکی از ۱۰ بنای ایرانی است که در یونسکو ثبد گردیده است.
اما قبل از آن باید اطلاعات مهمی را درباره تاریخچه کاخ پاسارگاد شیراز و قسمت های مختلف آن بدانید.
در ادامه با ما همراه باشید تا این اطلاعات را در اختیار شما قرار دهیم.
همچنین با دیدن تصاویر کاخ پاسارگاد شیراز بیشتر لذت خواهید برد.
تاریخچه کاخ پاسارگاد
اشاره کردیم که شهر پاسارگاد که شهر سلیمان هم نام دارد
و به کاخ پاسارگاد سعادت آباد نیز معروف است،
در منطقه ای بین دو شهر اصفهان و شیراز قرار دارد.
و قدمت آن مربوط به دوره هخامنشیان است.
بناهای اصلی پاسارگاد شامل باغ بسیار بزرگ و باشکوه در کنار دو قصر و کاخ زیبا با ستون های فراوان و بسیار بزرگ بود.
در آن دوران به دلیل عبور رود پلوار از این منطقه، پاسارگاد بسیار
سرسبز و خوش آب و هوا بوده است، همین موضوع سبب شده که بسیار
پیش از تاسیس حکومت هخامنشی، در این منطقه سکونت وجود داشته باشد.
پس تمدن حاضر بسیار قدیمی تر است. باستان شناسان تاریخچه حضور انسان ها
در منطقه پاسارگاد را به دوران میانه سنگی نسبت داده اند.
حال اگر در مورد هخامنشیان بگوییم، تاریخچه آشنایی هخامنشیان با این منطقه به
زمان حمله آن ها به ایران و شکست ماد‌ها باز می گردد، در آن دوران
کوروش کبیر آخرین پادشاه ماد‌ها را در نزدیکی منطقه پاسارگاد شکست داد و حکومت خود را آغاز نمود.
لازم به ذکر است کوروش در ابتدای تشکیل حکومت هخامنشی در مناطقی مختلفی
مانند بابل، انشان و هگمتانه اقامت داشت و مشغول و فتح مناطق اطراف سرزمین فارس بود.
سال ها بعد کوروش کبیر تصمیم به ساخت پایتخت امپراتوری هخامنشیان گرفت.
احتمالا کاخ و قصرهای مجلل قدیمی را در برخی فیلم ها دیده باشید؛
می توانید چنین حسی از بناهای پاسارگاد در گذشته داشته باشید.
در این بین کاخ پاسارگاد شیراز نماد اصلی شکوه و قدرت کوروش هخامنشی بود.
پاسارگاد در دشتی به ارتفاع ۱۹۰۰ متر از سطح دریا و در حصار کوهستان قرار دارد تا از گزند دشمنان در امان باشد.
در سده هفتم قمری اتابکی از سلغریان پارس در نزدیک آرامگاه کورش بزرگ مسجدی
ساخت که در آن از سنگ کاخ ها استفاده شده بود.
بعدها و به مناسبت جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران در سال
۱۹۷۱ این سنگ ها دوباره به جاهای اصلی خود بازگردانده شدند.
بر اساس مدارک و شواهد موجود نام پاسارگاد برای نخستین بار در دوره هخامنشی مطرح می‌شود
که از لحاظ مکانی به دشتی اطلاق می‌شود که کوروش بزرگ به عنوان مرکز فرماندهی خود برگزید
و در آن اقدام به ساخت بناها و کاخ هایی نمود.
دوران پارینه سنگی زمانی است که
مرزهای جلگه وسیع پاسارگاد شکل گرفته است
که از همان زمان محل استقرار کالای امن و مناسب برای اقوام مختلف بود.
وجود کوهستان های متعدد در اطراف جلگه، تشکیل دشت سرسبز مرغاب و هم چنین
تشکیل رودخانه دائمی پلوار یا رود مادی در این منطقه باعث شده بود تا
پاسارگاد به مهم ترین مرکز فرمانروایی هخامنشیان تبدیل شود.
بعد از ساخت شهر پاسارگاد به دستور کوروش کبیر، این منطقه به عنوان پایتخت فرمانروایی هخامنشیان انتخاب شد.
بر اساس شواهد موجود، وسعت قسمت اصلی شهر پاسارگاد
حدودا ۱۶۰ هکتار بوده که توسط دشت مرغاب احاطه شده بود.
آرامگاه کوروش کبیر از قرن هفتم در دوره اسلامی به علت شکوه سنگ های
به کار رفته در این مجموعه های این مکان،
بناهایش را به سلیمان نبی نسبت داده اند
و خود پاسارگاد هم به نام مشهد ام النبی یا مشهد مادر سلیمان معروف شد.
به مقبره مادر سلیمان شهرت یافت. این آرامگاه که در اطرافش سنگ های بزرگ و گران قیمتی داشت،
در قسمت های میانی باغ سلطنتی پاسارگاد قرار داشت.
یک مسجد با مناره های بلند هم در اطراف این آرامگاه از قرن دهم تا قرن چهاردهم میزبان نمازگزاران بود.
امروزه سال های زیادی از آن دوران می گذرد؛ متاسفانه رفت و آمد اقوام مختلف
در طول سال و بلایای طبیعی، بخش اعظمی از
شکوه بناهای پاسارگاد آن زمان را از بین برده است.
بنیان گذار کاخ پاسارگاد
دلایل بسیاری مطرح است که ساخت این کاخ فوق العاده را به کوروش کبیر نسبت می دهند.
از گواهی هایی که مورخان یونانی و رومی بر جای گذاشته اند مشخص است
که اعتقاد آن ها به ساخت کاخ توسط کوروش بوده است. این نظریه به چند دلیل دیگر استوارتر می شود.
آرامگاه کوروش بزرگ که ساخته خود او بود، از نظر طراحی نقشه و
کاربرد نما پردازی در میان باغ بزرگ پاسارگاد با کاخ های دروازه، نشانگر
این است که طراح همه این سازه ها یکی بوده و نتیجه سلیقه کوروش بزرگ بوده‌اند.
کتیبه سه زبانه ایلامی، پارسی باستان و اکدی بر روی جرزها و درگاه های آن سه کاخ بیانگر آن است که آن ها با کورش ارتباط داشته اند. همچنین نوع معماری و به خصوص شیوه سنگ تراشی و بست های پاسارگادی
قدمتی هر چند کوتاه بر معماری تخت جمشیدی را که از آغاز دوره داریوش بزرگ شروع شد،
نشان می دهد و به ویژه در نقوش، که از سنت های کشورهای
مختلف گرفته شده اند این مورد واضح تر است.
آثار سنگ تراشان لودی و ایونی در نوع تراش سنگ ها و ابزار و آلات سنگ تراشی مشخص هستند.
بنابراین با مجموعه این موارد شکی نیست که بناهای پاسارگاد با کورش بزرگ آغاز شده اند و ارتباطی با کوروش جوان ندارند.
البته لازم به ذکر است که تکمیل برخی از کاخ های موجود در این مجموعه و بازسازی کاخ پاسارگاد تا زمان پادشاهی داریوش اول به طول انجامید.
برخی بخش های موجود پس از دوران حکومت
هخامنشی در این منطقه ساخته شده اند.
اسکندر پس از فتح ایران به دلیل آن که خود را ادامه دهنده راه کوروش کبیر می دانست،
دستور داد چندین سرباز به صورت ۲۴ ساعته از مقبره کوروش محافظت کنند.
کوروش کبیر
از نظر برخی تاریخ دانان و مورخان بزرگ کوروش دوم حدود 500 سال پیش از میلاد توسط
نجیب ترین قبیل پارسی که مادر او دختر شاه قوم ماد و
پدر اون پادشاه پارسها بود و در پرسیس (ایران امروزی) متولد شد.
کوروش کبیر که برخی افراد وی را به نام کوروش دوم می شناسند
با شجاعت و مردانگی، مردمان آریایی تبار را با هم متحد نمود و بر علیه
پادشاهان بدکردار و بدرفتار دوران خود شورش کرد و آن ها را شکست داد.
همچنین توانست در سن 40 سالگی حکومت هخامنشی را بنیان گذاری و پادشاهی کند.
معماری کاخ پاسارگاد شیراز
می توان گفت که برای معماری و ساخت کاخ پاسارگاد ذوالقرنین شیراز و در حالت کلی بناهای
مختلف مجموعه پاسارگاد، از
ترکیب طرح های معماری در یونان، مصر و بین النهرین استفاده کرده اند.
معماری به سبک اورارتو، بیشترین تاثیر را بر
نحوه معماری بناهای دوره هخامنشی داشتند. به همین دلیل بود که
معماری مقبره کوروش، شباهت زیادی به مقبره زیگورات داشته است.
گویا هنگامی که کورش در سال ۵۴۵ پیش از
میلاد سارد (پایتخت لیدی، شهری در غرب ترکیه امروزی) را به تصرف درآورد
به شدت تحت تأثیر بناهای مرمرین شاهان لیدی قرار گرفته است.
در کاخ تناسب جذاب سنگ های مرمر تیره و روشن، مخصوصا
در پایه ها، جلب نظر می کند.
این سنگ ها از اطراف شهر سیوند مرودشت آورده شده است.
دشت پاسارگاد در قسمت شمالی استان پارس و میان
رشته کوه های زاگرس در فاصله۱۳۰ کیلومتری شمال شیراز واقع شده است.
میانگین ارتفاع دشت از سطح دریا ۱۸۵۰ متر است که وسعتی حدود ۱۹۰ کیلومتر مربع را در بر می گیرد.
همانطور که گفتیم قدمت منطقه پاسارگاد بر اساس پژوهش های
باستان شناسی به دوره میانی پارینه سنگی می رسد.
اما شاخص ترین دوره فرهنگی دشت پاسارگاد، دوره هخامنشی است.
برای معماری و ساخت بناهای منطقه باستانی کاخ پاسارگاد شیراز،
از مصالحی مانند سنگ، آجر، خشت و چوب استفاده شده است.
از خشت برای پرکردن حفره های دیوار و لایه گذاری روی سکوها بهره می بردند؛
سقف اکثر بناها از جنس چوب بود و بیشتر از چوب درختان کلفت سرو استفاده می شد.
منطقه پاسارگاد منطقه حاصلخیز و پر بارشی بود و از این رو برای ساخت ملات
بنا از نوعی قیر سیاه طبیعی استفاده می شد که تا حد زیادی از نفوذ آب جلوگیری می کرد.
سنگ سیاه مرمر و سنگ کبود هم بخشی از سازه های
مجموعه پاسارگاد را تشکیل داده بودند.
حتی طبق شواهد، شخص
کوروش کبیر دستور داده بود تا کاخ پاسارگاد شیراز را طوری
بسازند که علاوه بر باغ سلطنتی داخل شهر، نمای زیبایی از دشت بیرون را هم ببیند.
در دوران هخامنشیان، به زیبایی و استفاده از طرح های مختلف در معماری کاخ ها و بناهای
مختلف اهمیت زیادی داده می شد.
آخرین مرحله از ساخت کاخ پاسارگاد کوروش شیراز امروزی هم مربوط به تزئین
بنای آن بود که بدین منظور بیشتر از سنگ آهکی سفید شبیه مرمر، سنگ سخت کبود و سنگ سیاه استفاده می شد.
بنای باستانی پاسارگاد شیراز
از دیدنی ترین های جذاب و زیبا در مجموعه باستانی شیراز، باغ پاسارگاد است که در اطراف آرامگاه کوروش قرار دارد.
پردیس پاسارگاد، باغ شاهی پاسارگاد و پردیس کوروش از نام هایی است که مجموعه باستانی شیراز به آن معروف است.
از این آثار باستانی، اثرات کمی به جا مانده است که
در این مجموعه به چشم می آید.
مجموعه پاسارگاد شیراز، در واقع از باغ های ایرانی است و
با معماری خاصی ساخته شده است.
کاخ های زیادی نیز در این مجموعه قرار داشته
که امروزه تخریب گردیده.
عمارت های تابستانی و استخرهای آب در این باغ ساخته شده است.
این مجموعه در آن زمان در مسیر عبور آب قرار داشت
که با دیوار های بلند احاطه شده بود.
گردشگران و جهانگردان از این باغ بازدید کردند و با عنوان پرشین گاردن مطالب و کتاب هایی نگارش کردند.
باغ پاسارگاد شیراز، به نام پردیس کوروش نیز مشهور است
که طرح آن از روی اولین باغ های ایرانی برداشته شد.
در زمان هخامنشیان، کوروش باغ شاهی شیراز را به یکی از زیباترین باغ ها با استفاده از درخت های متنوع، گل های
زیبا و پرندگان مختلف تبدیل کرد. این باغ یکی از باغ های جذاب و منحصر به فرد بود. این باغ نمای زیبایی از آب نما داشت.
جاهای دیدنی کاخ پاسارگاد شیراز
کاخ پاسارگاد شیراز، تنها یکی از بناهای مجللی بوده است که کوروش کبیر در شهر پاسارگاد بنا کرده است.
این مورد را سفرنامه نویسان مختلفی که در طول تاریخ به پاسارگاد سفر کرده اند هم تایید می کنند.
با اینکه امروزه بخش زیادی از این آثار و بناها تخریب گردیده،
اما آشنا شدن با تمامی قسمت ها و درک شکوه و عظمت
پاسارگاد شیراز در گذشته خالی از لطف نخواهد بود.
این مجموعه دربرگیرنده سازه های باشکوه و مختلفی چون آرامگاه کوروش بزرگ،
پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی،
دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است.
در ادامه به معرفی قسمت های مختلف مجموعه پاسارگاد شیراز می پردازیم: