معماری پیش از تاریخ به آغاز پیدایش انسان بر روی زمین بر می گردد، بررسی زمان پیدایش اولیه ی بشر روی

کره زمین از طریق آثاری که از او باقی مانده است امکان پذیر می باشد.

بررسی اولین آثار به جامانده از انسان ها به حدود یک میلیون سال قبل بر می گردد که میتوان معماری پیش از

تاریخ را به این زمان یعنی حدود یک میلیون سال قبل نسبت داد.

غار ها نخستین آثار به جا مانده از معماری پیش از تاریخ هستند که توسط انسان های اولیه ساخته شده اند.

آن ها برای در امان ماندن از حملات حیوانات وحشی و حفاظت از خود و خانواده شان در برابر سرما و گرما به زندگی

در غارها روی آوردند.

بخش های مختلف غارها کاربری های متفاوتی داشته است و بر اساس این کاربری فضاهای مورد نیاز ایجاد شده

و بخش های متفاوت تنظیم شده است  که بر اساس طرح های بخش های مختلف و نقوش ایجاد

شده بر روی دیواره های غارها می توان کارکرد بخش های مختلف غار ها را مشخص نمود.

همه این ها تلاش هایی برای ایجاد فضا و به عبارتی  نوعی معماری بوده است که از آن به عنوان معماری پیش از تاریخ یاد می شود.

بررسی آثار پیش از تاریخ نشان می دهد که اعصار مختلف پیش از تاریخ شامل ۴ عصر می باشد که

در هر کدام از این دوره های معماری ویژگی های خاص ان عصر را به خود گرفته است ما در این مقاله سعی نموده ایم

دوره های مختلف پیش از تاریخ را به همراه ویژگی ها و مهم ترین آثار معماری هر دوره را که تشریح نمائیم.

عصر پارینه سنگی

انسان های اولیه در عصر پارینه سنگی از شکار حیوانات و برگ و میوه درختان تغذیه می کردند.

آن ها برای شکار از ابزارهای اولیه ای مانند چوب، سنگ بدون تراش، ضربات مشت خود و حتی تکه های بزرگ به جامانده

از حیوانات استفاده می کردند.

در این دوره انسان ها در غارها زندگی می کردند و اثرات ویژگی های معماری این دوره با بررسی نقاشی ها

و کنده کاری هایی که توسط انسان های عصر پارینه سنگی بر روی دیواره های غارها حک شده است قابل بررسی و مشاهده است.

آثار معماری این دور معمولا در اعماق غارها و جاهایی به دور از زندگی عادی افراد حک شده است.

موضوع اصلی نقاشی ها و کنده کاری های این دوره حيواناتی نظير ماموت، گاو وحشـی، گوزن، اسـب، گراز و گرگ می باشد.

مهم ترین آثار به جامانده از این دوران  غار آلتامیترا در اسپانیا  و غار لاسکوا در جنوب فرانسه می باشد.

غار آلتامیترا

در سال ۱۸۹۷ میلادی فردی اسپانیایی به هنگام جست و جوی عتیقه در غارهای آلتامیترا سنگ های چخماق،

استخوان های تراشیده شده و آثار ابتدایی را یافت. بر روی دیواره های غار آلتامیترا از درون

نقاشی هایی مشاهده می شود که مربوط به ۱۰ یا ۱۵ هزار سال قبل از میلاد می باشند و آثار معماری پیش از تاریخ

در این غار قابل مشاهده و بررسی است.

عصر میان سنگی

در این دوران انسان ها هنوز از شکار حیوانات تغذیه و به صورت دسته جمعی در غارها زندگی می کردند.

دو اختراع مهم این عصر تراشیدن سنگ چخماق، و برافروختن آتش می باشد. از ویژگی های معماری و هنر

این عصر به موارد زیر می توان اشاره نمود:

• ظهور پیکره آدمی به صورت فردی و جمعی با حالت ها و موضوعات متنوع
• انتزاعی و خیالی شدن نقاشی ها
• پیدایش خط
• استفاده از نماد به جای تصاویر ناتورالیستی

عصر نوسنگی

در این عصر انسان ها با دست یافتن به کشاورزی و اهلی کردم حیوانات توانستند گام هایی رادر جهت تسلط واقعی بر محیط بردارند‌.

در این دوره بشر از طبیعت جدا شده و خود به ساخت و تغییر محیط طبیعی خود اقدام نمود.

از ویژگی های مهم اين دوره صيقل دادن سنگ، زراعت، گله داری، ساختن انواع ظروف و كوزه گری و بالاخره شروع به خانه سازی بود.

خانه های ساخته شده در این دوره به شکل مدور بوده که دلایل متفاوتی را برای این نوع ساخت بر شمرده اند:

برخی معتقدند معماران این دوران از ماه و خورشید الهام گرفته اند و برخی دلیل این امر را حل کردن

مشکل ساخت سقف خانه می دانند. پی دیوارها از قلوه سنگ ساخته میشد و روی آن لايه های گلی از رسوبات

قرمز و به رنگ طبیعی و در قطعاتی به شكل خشت به ابعاد تقريبی 25×15×10 سانتی متر كلبه ها تشكيل مي داد

ديوارها بین 40 تا 25 سانتی متر ضخامت داشته و اتاق ها نیز وسعتی در حدود 2×2.5 متر داشتند.

این نمونه مصالح مورد استفاده در تپه علی كش در دهلران خوزستان قابل مشاهده بوده است و علاقه مندان میتوانند با بازدید از این تپه اطلاعاتی در مورد معماری پیش از تاریخ به دست بیاورند.

اثارهای به جامانده در خاورمیانه از مهم ترین آثار این دوران هستند:

شهر اریحا، چاتال هویوک

انقلاب نو سنگی

در برخی از مناطق اروپا سنگ های بزرگی بر روی هم بدون استفاده از ملات قرار داده شده اند

که از ۵۰۰۰ هزار سال پیش بر جامانده اند. نخستین این سنگ ها در کنار دهکده های جنوب اسپانیا و پرتغال شناخته شده

اند این بناها  ظاهرا جنبه مذهبی داشته اند و مقبره مردگان بوده است.

دو سنگ بزرگ عمودی به عنوان پايه و سنگ بزرگ ديگری بر روی آن ها به عنوان سقف بكار رفته است كه به این آثار دولمن می گویند.

نوع ديگری از اين بناها ” منهیر “ ها نامیده شده اند که تخته سنگ های بزرگی هستند كه بطور ايستاده و

در رديف های موازی قرار گرفته اند و برخی از آن ها هم تا چند كيلومتر ادامه داشته و سازندگان آن ظاهراً

هدفی مذهبی داشته اند. گاهی اين سنگ های بزرگ به صورت دایره ایجاد می نمودند كه در این صورت

به آن ها “كروملك” می گفتند كه از شگفت انگيزترین آنها استون هنج در سالزبوری انگلستان می باشد.

معماری خانه های اولیه

خانه های اولیه ، معماری بسیار ساده ای با استفاده از شاخ و برگ درختان و گل داشتند که می توانست امنیت و رفاه نسبی انسان ها را تأمین کند.

با گذشت زمان و افزایش دانش و تکنولوژی ساخت و همچنین مقابله با طبیعت پیرامون، سکونت در نقاط مختلف جنبه

دائمی تری پیدا می کند و مردم در مجاورت خانه های خود به کشاورزی و دامپروری می پردازند.

ساکنان اولیه فلات ایران پس از سکونت در میان ارتفاعات و غارها به سوی دشت های هموار و مسطح روی

آوردند و به ساخت سکونتگاه های ابتدایی با ساختمایه بدوی پرداختند خانه های اولیه ، معماری بسیار ساده ای با

استفاده از شاخ و برگ درختان و گل داشتند که می توانست امنیت و رفاه نسبی انسان ها را تأمین کند.

با گذشت زمان و افزایش دانش و تکنولوژی ساخت و همچنین مقابله با طبیعت پیرامون، سکونت در نقاط مختلف

جنبه دائمی تری پیدا می کند و مردم در مجاورت خانه های خود به کشاورزی و دامپروری می پردازند.

گستردگی و پراکندگی سکونتگاه های روستایی در سزمین پهناور ایران و همچنین تهدید در برابر حملات و آسیب های احتمالی

موجب به وجود آمدن تأملی عمیق بین ۲ مقوله امنیت و معماری در برخی مناطق شده است. امنیت و نظام تدافعی و شیوه

مقابله با هجوم بیگانگان، می تواند تأثیر زیادی در شکل گسترش سکونتگاه و تغییرات به وجود آمده در بافت کالبدی آنها داشته باشد.

در اغلب روستاهای کویری و دشتی از نظر معماری، ۲ گونه سامانه تدافعی به کار برده شده است؛ نوع اول سکونتگاه هایی

را شامل می شود که دارای دژ، حصارهای تو در تو و برج و بارو در اطراف روستا هستند و دستیابی به واحدهای مسکونی و ابنیه

دیگر از طریق دروازه ها صورت می پذیرد.

اغلب در این سکونتگاه ها فضاهای عمومی و مذهبی در داخل حصار تعبیه می شود. نوع دوم روستاهای دارای قلعه هستند

که خود به دو گونه تقسیم می شوند؛ گونه اول روستاهای قلعه ای هستند؛ یعنی مردم همیشه در داخل قلعه زندگی

می کنند و باغ ها و زمین های کشاورزی آنها در بیرون قلعه قرار می گیرد.

از این نمونه در مسیر راه های ارتباطی پرتردد که احتمال تهدید از سوی راهزنان بیشتر است به وفور دیده می شود؛ گونه دوم

روستاهایی هستند که قلعه ای جداگانه در محلی مناسب و نزدیک به خانه های مسکونی و زمین های زراعی دارند و تنها

در هنگام احساس خطر و تهدید از سوی دشمنان به داخل آن پناه می برند و مدتی را در آن سپری می کنند. معمولاً هر خانوار

روستا در این قلعه اتاقی دارد و مقداری آذوقه را در آن انبار می کند.

در این قلعه ها معمولاً فضاهای ضروری ساخته می شود و مسأله تأمین آب مصرفی در آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

حیاطی در میان انبوه متراکم ساختمان ها

در بعضی نقاط، فضای باز حیاطی در میان انبوه متراکم ساختمان ها ایجاد شده، که به عنوان محل جمع آوری زباله مورد

استفاده قرار می گرفت. خانه ها به اندازه های مختلف ولی با نقش های واحد ساخته می شدند و دیوارهایشان با

کلاف های محکم چوبی تقویت می شدند. از سکوهای کنار دیوار، برای خوابیدن، کار کردن استفاده می کردند.

در آن نقشه، شهری بانقاشی به دست آمده بر روی یکی از زیارتگاه های چاتال هویوک، حاکی از آن بوده که این

شهر، براساس نقشه قبلی ساخته شده است، زیرا در آن نقشه خانه های چهار گوش که تقریباََ کنار هم ساخته

شده اند، نشان داده شده است.

کشف کوه حسن داغ

در پشت شهر، البته کمی دورتر و با مقیاسی کوچک تر، کوهی با دو قله دیده می شود.

خط ها و نقطه هایی که از قله ی بلندتر خارج می شوند، به معنی فوران مواد آتشفشانی است.

این کوه، شناسایی شده در منطقه ای به نام کوه حسن داغ معروف است و  ارتفاع آن ۳۱۸۰ متر چ

که از چاتال هویوک دیده می شود. در داخل برخی از معابد، شاخ هایی کار گذاشته بودند، که در هنگام حفاری کشف شد.

ویژگی های چاتال هویوک در ترکیه

چاتال هویوک شاید مهم تر از کشفان کانال هویوکاناتولی (ترکیه) باشد.

تاریخ آن از ۶۵۰۰ تا ۵۷۰۰ پیش از میلاد به وسعت ۱۳ هزار متر مربع

(که فقط ۴۰۰۰ مترمربع آن حفاری داشته و یک فرهنگ نوسنگی به شمار می رود) قرارداشته که یک فرهنگ نوسنگی به شمار می رود.

 در کنار اريحا، چاتال هویوک را یکی از نخستین تلاش های بشر برای پی ریزی زندگی شهری دانسته اند.

نظم موجود در نقشه شهر، نشان می دهد که آن را طبق نقش های نظری یا غیرتجربی تنظیم و ایجاد کرده اند.

ویژگی این شهر آن است که هیچ خیابان یا کوچه ای ندارد. خانه ها به یکدیگر چسبیده و از پشت بام به یکدیگر راه دارند.

این طرز خانه سازی با آن که ممکن است امروزه عملاََ کار غیرممکنی به نظر آید، دارای امتیازاتی است.

این گونه ساختمان ها که حائل یکدیگر بودند استحکامی بیش از ساختمان های تک ایستاده پیدا می کردند.

چون دور تا دور شهر را حلقه پیوسته ای از ساختمان های دارای دیوارهای یکسره و رو به دهکده محاصره کرده بود، دفاع

از آن بسیار آسان بود. بدین ترتیب، اگر دشمنی قادر بود، دیوار بیرونی را بشکند و از آن عبور کند، به جای آن که داخل شهر

شود، داخل اتاقی میشد، که مدافعانش روی پشت بام ایستاده بودند و این امر برای او اسباب خطر بود.

ممنون که تا اینجا پست همراه فرگاه دیزاینبودید.