معماری هخامنشی
با به هم پیوستن دو دولت نیرومند ماد و پارس امپراطوری ایران توسط کوروش شکل گرفت.
هنر ایران در این دوره هنری شاهی است تاریخ ساختمان این کاخ ها به واسط قرن ششم قبل از میلاد باز میگردد.
عالی ترین نمونه ی هنری هخامنشیان معماری شگفت‌آور آنها میباشد.
هخامنشیان در عرصه ی وسیع سرزمین خود از مهارت و استادی هنرمندان ممالک زیر فرمان خویش بهره می گرفتند
از این جهت در آثار معماری و صنعت این دوره تاثیر سایر ملل نیز دیده می شود.
شاهان هخامنشی در مراکز حکومت و پایتخت های خود مانند پاسارگاد، شوش، همدان و تخت جمشید اقدام به
ساختن کاخ های بزرگ و زیبایی کردند که پس از گذشت 25 قرن هنوز بقایای آنها محکم و استوار باقیمانده‌اند.
معماری هخامنشیان
آن چنان که از آثار معماری هخامنشیان بر آید آغاز آن از مسجد سلیمان و بعد در پاسارگاد و تخت جمشید گواه آن است
یکی از عناصر مهم ساختمانی صفه مصنوعی میباشد که پشت به کوه دارد و روی آن ساختمان های کاخ ها واقامتگاه های
شاهی را بنا میکردند با پلکان های سنگی برای صعود به صفه نخستین ابزار سیاسی و به نشانه تایید آسمانی در حدود سال
550 پیش از میلاد کوروش ساختمان مجموعه کاخ و پرستشگاه هایی را در پاسارگاد در استان فارس بنا نهاد که
نخستین کانون امپراطوری هخامنشی و معرف سبک هخامنشی است معماری پاسارگاد یک معماری تکامل یافته از سبک معماری پارسی میباشد.
مجموعه سلطنتی پاسارگاد
این مجموعه در مرکز پاسارگاد قرار گرفته است و از تعدادی کاخ تشکیل شده که در اصل در محدوده مجموعه ی باغ ها که به چهار باغ معروف بوده،قرار دارند.
بدنه ی اصلی کاخ ها از سالن های ستون دار تشکیل شده است.
تالار عمومی کاخ حدوداً در سال ۵۳۹ پیش از میلاد ساخته شده.
تالار ستون دار آن دو ردیف چهار ستونی دارد. پایه ی ستون ها از سنگ سیاه هستند، و بدنه آنها از سنگ آهکی سفید است
پایه ستون ها حدودا یک متر و بدنهٔ ستون ها ۱۲ متر ارتفاع دارند.
سرستون ها از سنگ سیاه بوده است. ش
واهدی موجود است که سرستون ها یک شیر مرکب، شاخ دار و یال دار، را نشان می داده است.
کاخ یک سرسرا در هر طرف داشته است. برخی از نقوش برجسته ی درگاه ها حفظ شده اند، که پیکر انسان و دیوها را نشان می دهند.
کاخ مسکونی کوروش بزرگ بین سال های ۵۳۰ تا ۵۳۵ پیش از میلاد بنا شده است.
سالن ستون دار این کاخ دارای پنج ردیف ستون و در هر ردیف شش ستون دارد،
بناهای مجوعه پاسارگاد
- تخت سلیمان
- آرامگاه کوروش
- کاخ دروازه
- مجموعه کاخ ها و باغ ها
- باغ پاسارگاد
- مجموعه کمبوج
- پل پاسارگاد
تخت سلیمان
این سازه بزرگترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام به شمار می رفت؛ اما در سال
۶۲۴ میلادی و در حمله ی امپراتور رومیان به ایران، تخریب شد. آتشکده آذرگشسپ در استان آذربایجان غربی جای دارد.
مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف چشمه رسوبی ساخته شده است.
آب این چشمه که از عمق بیش از ۱۲۰ متری از درون زمین به سطح می آید و به زمین های اطراف می ریزد دارای املاح زیادی
است که آن را برای آشامیدن و کشاورزی نامناسب کرده است. بر خلاف تصور همگان، این یک دریاچه نبوده و هیچ آبی
به آن نمی ریزد. رسوب های حاصل از این املاح در طی قرن ها، لبه چشمه را شکل داده و متغیر کرده است.
آرامگاه کوروش
نخستین اثر که در دست مرغاب و دهکده مادر سلیمان (پاسارگاد)جلب توجه میکند مقبره کوروش است بنا از دو بخش
تشکیل شده است:
قسمت سکو مانند که یاد آور زیگورات چغازنبیل (دوره ایلامی)است.
قسمت بالایی آن که اتاق کوچکی است و با سقف سنگی به صورت شیروانی (خرپشته) ایجاد شده است بخش سکو مانند
پله پله از شش طبقه تشکیل یافته و کل بنا از سنگ ساخته شده است.
دروازه کاخ
در حدود شرقی محوطه ی اصلی قرار دارد و شامل یک تالار ستون دار با نقشهٔ چهار ضلعی و ابعاد ۲۵٫۵ × ۲۸٫۵ متر است.
این تالار ۸ ردیف ستون دارد. این تالار دو در ورودی اصلی در محور طولی کاخ و دو در فرعی در محور عرضی کاخ دارد.
در یکی از چار چوب های دروازه، یک نقش برجسته ی مشهور از یک پیکر انسان مانند که بال هایی دارد دیده می شود.
این طرح که تنها نقش باقی مانده در کاخ دروازه است، مردی را نشان میدهد که ریش انبوه و چهار بال که رو به مرکز تالار دارد.
کوشک هایی که در شرق و جنوب باغ شاهی قرار دارند، احتمالاً دو ورودی به باغ سلطنتی بوده اند.
مجموعه کاخ ها و باغ های شاهی
- کاخ اختصاصی
- کاخ بارعام
- دوشک
مقبره کمبوجیه
این مقبره فاتح مصر، یکی از بناهای بسیار زیبای مجموعه پاسارگاد است که ساخت آن مربوط به آغاز دوره
هخامنشیان می باشد.
بنایی چهار گوش و برج مانند که اکنون تنها یک دیواره از آن باقی مانده است و در مسیر کاخ های اختصاصی و بارعام و تخت سلیمان واقع شده است.
ارتفاع برج نزدیک به ۱۴ متر است که بر سکویی سه پله ای قرار گرفته است.
ورودی بنا به سوی شمال غربی است و نزدیک به 51 متر از سطح زمین ارتفاع دارد که با یک پلکان ۲۹ پله ای به اتاق بالای برج دسترسی داشته اند.
این بنا از نگاه معماری و هنری یکی از شاهکارهای مهندسان و هنرمندان هخامنشی به شمار می آید.
بلوک های سنگی به گونه ای روی هم قرار گرفته اند که در برخی از رجها به سختی می توان دو بلوک را از هم تشخیص داد.
سنگ های به کار رفته در ساخت بنا از گونه سنگ های سفید مرمر نما است که از معدن کوه سیوند آورده شده اند.
هم اکنون تنها دیوار به جای مانده از مقبره کمبوجیه توسط داربست هایی در سال ۱۳۴۹ و ۵۰ ساخته اند، باقی مانده است.
به اعتقاد محققین شکل و کاربری این بنا در زمان کوروش به اندازه ای مهم بوده که داریوش نمونه مشابه
آن را در نقش رستم میسازد که امروز به آن کعبه زرتشت گفته میشود.
تخت جمشید
این مجموعه ساختمانی در شهر مرودشت در 45 کیلومتری شهر شیراز واقع شده است در دامنه کوه رحمت مشرف است
به دشت پهناور و حاصل خیزی اطراف آن را کوه ها حلقه وار فرا گرفته اند.
این مجموعه به دستور داریوش ساخنه شده که شامل سیستم کانال کشی و آبرسانی و مجاری فاضلاب است.
بنای تخت جمشید شامل :
- پلکان بزرگ
- دروازه بزرگ خشایارشاه معروف به دروازه تمام ملت ها با تندیس های گاو بالدار با سر انسان
- پلکان شمالی کاخ آپادانا
- کاخ آپادانا
- پلکان شرقی آپادانا
- کاخ سه دروازه
- کاخ اختصاصی داریوش
- کاخ خشایارشاه مربوط به پذیرایی های رسمی
- تالارصدستون و سومین قسمت کاخ خزانه شاهی
- تالار 99 ستونی که قسمت مرکزی خزانه میباشد تالار تخت موقتی به دستور داریوش ساخته شد
- انبار های خزانه شاهی
- نمای جنوبی سکو که به طرف دشت است.
اجزا، عناصر، مصالح و تزیینات سبک معماری هخامنشی
معماری هخامنشی در خود عناصر بسیاری، از دیگر سرزمین ها را پرورانده است. انطباق این اجزا با یکدیگر و تغییر آ نها براثر
بهره برداری در شرایط جغرافیایی و بومی پارسیان خود بی شک هنر این مردم محسوب می شوند.
آنان بناهای خود را بر روی صفه های بزرگ ساختند و سقف این ساز هها را با ستون های بلند بالا بردند.
از اجزای مختلف به کار رفته در ساختمان های هخامنشی می توان به صفه سازی در زیر بنا، ساخت آپادانا ها، ستون های عظیم،برج های گوشه ای، دروازه یادمانی،معماری پیکره ایی، مصالح و تزیین ها اشاره كرد.
1- صفحه سازی
آن چه که ایرانیان به عنوان سکویی در زیر بناهای خود می ساختند به صفه مشهور شده است.
در تاریخ معماری ایران ایجاد صفه تازگی نداشته است و «خانه ريیس قبیله را در بیش تر موارد روی صفه مصنوعی می ساختند.
این سنّت دوران گذشته در دوران هخامنشی هم متجلّی شده و بناها را بر روی صفه ها میساختند.
ایجاد صفه در زیر بنا علاوه بر این که سطح زیر بنا را صاف و یکدست می کند، مانع از نفوذ رطوبت در بنا مییشود.
در کاوش های شوش، پاسارگاد و تخت جمشید حفاران نمونه هایی از صفه سازی را به دست آورده اند.
2- آپادانا
از اولین بناهای مشهور به تالار ستون دار در کاوش های جدید دانشگاه تهران در محوطه سگزآباد به دست آمد .
قدمت آپادانا ستون دار حدود 3800 پ.م تخمین زدند.
تالار مرکزی آپادانا تخت جمشید «بزرگترین و با شکوه ترین کاخ داریوش آپادانا بوده است که بنایش در حدود 515 ق.م آغاز شد و تکمیل آن سی سال به طول انجامید.
آپادانای هخامنشی اولین و واضح ترین بنا در سبک معماری خاص دوران هخامنشی محسوب می شود.
3- ستون
قدیمی ترین بنای ستون داری که در ایران شناخته شده در سگزآباد است. ستون ها هم زمان با تالار ستون دار در ایران
به وجود آمده اند.
زیرا آن چه که آپاداناها و به عبارت دیگر تالارهای ستون دار هخامنشی را هویّت بخشید ستون است.
پایه ستون های ناقوسی شکل در گومتی و سرستون یافت شده از زیخیاگورا در گرجستان، پایه ستون یافت شده
از قره شامیری در جمهوری آذربایجان و پایه ستون های یافت شده از بنجامین در ارمنستان همگی دلیلی بر حضور
هخامنشیان در این مناطق هستند.
سرستونها غالباً به شکل مجسمه شیر، اسب، گاو، عقاب و حیوانات تلفیقی مانند سرانسان و تن گاو و بال
عقاب و گوش گاو هستند. ته‌ستونها هم با خطوط میخی فارسی باستان نوشته هایی دیده می شود. شیارهای ستون ها
بلندی و زیبایی خاصی به آنها می دهد.
4- برج های گوشه ای
برج های گوشه ای که در 4 طرف تالارهای ستون دار هخامنشی وجود دارند؛ کاربرد این برج ها مشخص نیست.
این برج ها در پلان های پاسارگاد، شوش، تخت جمشید، و دهانه غلامان … به چشم می آيند. سابقه این برج ها در
پلان برجای مانده در گودین تپه قابل بررسی است.
5- دروازه یادمانی
یکی دیگر از عناصر و المان های معماری هخامنشی استفاده از بناهایی با نام دروازه های یادمانی برای ورود به مجموعه است.
در تخت جمشید پس از عبور از پلکان ورودی و آمدن به بالای صفه اولین بنایی که به چشم می آيد، در فاصله 15 قدمی پلکان
اتاقی است به وسعت 625 مترمربع که سقف آن بر روی 4 ستون قرار داشت كه اینک 2 ستون آن باقی مانده است.
این تالار را می توان تالار ورودی یا اتاق انتظار نامید. دارای سکوهای سنگی در چهار طرف بود که قسم تهایی از آن از زیر
خاک بیرون آورده شد و در جای خود نصب است.
6- معماری پیکره ای
یکی از ويژگی های معماری هخامنشی که آن را از دیگر دوره ها متفاوت میکند، استفاده از معماری پیکره است.
این معماری بر مبنای ساخت حیوانات ترکیبی شکل گرفته و می توان آن را نوعی معماری آيینی تلقی کرد.
استفاده از این حیوانات در دروازه ها، و سرستون های هخامنشی مربوط به این دوره نيست و می توان آثاری
از این نوع را در دوران هیتی ها در آسیای صغیر و در معماری آشور در بین النهرین ملاحظه کرد.
در قسمت ورود برج جنوب شرقی در تخت جمشید دو پیکرة بزرگ از دو سگ نگهبان نیرومند وجود داشت.
ممنون که تا اینجا پست همراه فرگاه دیزاین بودید.