معماری اسلامی چیست؟

 

معماری اسلامی را می توان عمدتاً در کشورهای عربی و کشورهای با اکثریت مسلمان در سراسر جهان و

همچنین در کشورهای اروپایی با تاریخ عربی یا اسلامی مانند اسپانیا و پرتغال یافت.

برخی از عناصر کلیدی آن شامل طرح های هندسی، طاق های نوک تیز و گنبد است.

معماری اسلامی چیست؟

معماری اسلامی مقوله ای چند صد ساله از معماری است که ریشه در مبانی اسلام دارد.

اشکال تندیس برجسته و جزئیات تزئینی اغلب خیره کننده که مشخصه بناهای اسلامی است شامل

برخی از هیبت انگیزترین سازه های ساخته شده روی زمین است.

تاریخ معماری اسلامی

معماری اسلامی به سبکی از معماری اطلاق می شود که به عنوان تجلی کالبدی اصول اسلام توسط

محمدیان

(مردم با ایمان اسلامی) در قرن هفتم ایجاد شد.

سنت های آن تا به امروز ادامه دارد.

ساختمانی که بیشتر با معماری اسلامی پیوند خورده است، مسجد یا عبادتگاه مسلمانان است.

اما معماری اسلامی ساختمان های سکولار و مذهبی را در بر می گیرد.

این شامل همه چیز است، از مساجد، دژها، کاخ ها، مقبره ها، مدارس و سایر ساختمان های عمومی

گرفته تا فواره های کوچکتر، حمام های عمومی و سازه های خانگی.

سبک‌های موجود از جمله معماری رومی، بیزانسی و ایرانی بر معماری اولیه اسلامی تأثیر گذاشت.

با گسترش معماری اسلامی از خاورمیانه در سراسر جهان، به ویژه به آسیا، معماری چینی و مغول نیز

بر آن تأثیر گذاشت.

مسلمانان شمال آفریقا که شبه جزیره ایبری و بسیاری از جزایر مدیترانه غربی را فتح کردند، معماری

تحت تأثیر اسلام را به بخش هایی از اروپا آوردند.

بسیاری از نمونه های برجسته این سبک در اسپانیا هستند.

در اواسط قرن نوزدهم، یک جنبش احیا شامل آثار معمار کاتالانی آنتونی گائودی بود که بسیار تحت تأثیر سبک اسلامی در اسپانیا بود.

 

ویژگی های کلیدی معماری اسلامی

مناره ها

مناره ها گلدسته های سر به فلک کشیده با پلکان های داخلی و پنجره های کوچک هستند.

آن‌ها با نگاه کردن و انجام یک کارکرد یکپارچه، شگفت‌انگیز هستند و مسلمانان را پنج بار در روز به نماز فرا می‌خوانند.

گنبدها

معماری اسلامی دارای گنبدهایی است که بر روی سازه‌هایی به نام آویز قرار گرفته‌اند که امکان قرار دادن گنبدی گرد را بر روی یک اتاق مستطیلی یا مربعی شکل می‌دهد.

آویزها اغلب با کاشی کاری معرق تزئین می شوند.

مقرنس طاق

طاق‌کاری‌های مقرنس استادانه شبیه به الگوی لانه زنبوری یا استالاکتیتی، حس بافتی و تک رنگی را به سقف‌های داخلی اغلب با کاشی‌کاری‌های پیچیده و رنگارنگ می‌افزاید.

قوس ها

طاق های نعل اسبی (یا سوراخ کلید)، نوک تیز (پیش ساز گوتیک)، اسکالوپ (یا چند ورق) و اوجی (چند منحنی) در معماری اسلامی رایج است.

جزئیات زینتی معماری اسلامی

تزیینات اسلیمی اغلب شامل کاشی های معرق چند رنگ است که دارای نقش های مکرر و نقوش و نقش های هندسی یا گیاهی است، مانند عربیسک. همچنین معمولاً شامل استفاده از خط های خوشنویسی عربی، مانند فرازهایی از قرآن است.

یکی دیگر از ویژگی های چشمگیر مشربیه یا مشبک کاری چوبی است که برای حفظ حریم خصوصی و کنترل آب و هوا روی پنجره ها استفاده می شود.

همچنین گاهی اوقات در یک زمینه مدرن به عنوان یک عنصر صرفا تزئینی یا گزینه ای برای تقسیم فضاهای داخلی استفاده می شود.

از دیگر عناصر تزیینی طرح اسلیمی می توان به نقاشی های دیواری، مجسمه های گچبری و تابلوهای دیواری و تزئینات چوبی اشاره کرد.

عناصر فضای باز

معماری اسلامی اغلب دارای باغ‌ها، حیاط‌های داخلی دیواردار، سالن‌های باز با سقفی است که توسط ستون‌ها نگه داشته می‌شود.

نمونه های معروف

معماری اسلامی

1- گنبد صخره در اورشلیم، اسرائیل

این زیارتگاه عمومی مشهور که قدمت آن به قرن هفتم می‌رسد، قدیمی‌ترین بنای اسلامی ماندگار جهان است.

گنبد صخره اولین بنای اسلامی بود که دارای گنبدی به سبک بیزانس بود.

گنبد چوبی با روکش طلا بر روی پایه ای هشت ضلعی قرار گرفته است.

و خود بنا با موزاییک های گلدار و هندسی تزئین شده است.

2- تاج محل در آگرا، هند

3- الحمرا در گرانادا، اسپانیا

الحمرا یک قصر و قلعه قرن چهاردهمی است که در فلاتی مشرف به گرانادا در اسپانیا ساخته شده است.

در حالی که این مجموعه در طول 700 سال گذشته برخی از ساختارهای اصلی خود را از دست داده است، آنچه باقی مانده است نمونه ای خیره کننده از تزئینات معماری اسلامی است.

چوب های کنده کاری شده و گچبری، کاشی کاری های رنگارنگ، خط و مقرنس هایی که بارگاه شیرها را تزئین می کند.

4- هلن بینه / معماران زاها حدید

یک نمونه شناخته شده از نسخه مدرن شده سبک اسلامی، این مرکز فرهنگی برنده جایزه در سال 2013 است که توسط معمار عراقی-بریتانیایی زاها حدید، که در سال 2016 درگذشت، طراحی شده است.

طراحی، طنین انداز با قرن ها سنت در حالی که قاطعانه به نظر می رسد معاصر.

5- مسجد جامع اصفهان

اصفهان شهریست پر از گنج‌ هایی از سبک معماری اسلامی؛ و در قلب این شهر یکی از برترین های معماری اسلامی، مسجد جامع اصفهان می‌درخشد.

تاریخچه‌ ی این مسجد به قرن ۸ام میلادی باز می‌گردد اما در حال حاظر قدیمی‌ ترین المان باقی‌ مانده از این پروژه معماری اسلامی، دو گنبد است که در سلسله‌ی سلجوقیان، که در قرن ۱۱ام بر قسمت‌ هایی از ایران حکومت می‌کردند، ساخته شده است.

در اوایل قرن ۱۲ام مسجد در اطراف یک حیاط مستطیل با سبک معماری اسلامی شکل بازسازی شد که از هر طرف به وسیله ایوان‌ ها به هم متصل می‌شدند.

طراحی با چهار ایوان اولین بار در این مسجد دیده شد اما بعد‌ ها تبدیل به اساس معماری در مسجد‌ های ایران شد.

6- قبه الصخره

قبه الصخره مهم‌ترین ‌اثر معماری اسلامی بعد از مسجد الاقصی در بیت المقدس است.

عامه این سازه و گنبد را با مسجد الاقصی اشتباه می‌گیرند.

قبه الصخره قدیمی‌ ترین بنای تاریخی مسلمانان و یکی از معروف‌ ترین‌ هاست.

این پروژه معماری اسلامی در سال ۶۹۱-۶۹۲ ساخته شده است؛ چیزی حدود ۵۵ سال پس از اینکه اعراب بیت المقدس را فتح کردند. طراحی و تزیینات این سازه که یکی از برترین های معماری اسلامی است، ریشه در معماری دوران بیزانس دارد، اما این سازه ویژگی‌ ها و خصیصه‌ های مرتبط به خود را نیز دارد و همین ویژگی‌ های خاص بعد‌ ها به اصول معماری اسلامی تبدیل شدند.

قبه الصخره از گنبد چوبی طلا کاری شده ساخته شده که بر روی یک سازه‌ ی هشت ضلعی سوار است.

در داخل این سازه که به سبک معماری اسلامی طراحی شده است، سنگ بزرگی قرار دارد که برای مسلمانان و یهودیان محترم است؛ در آیین یهود گفته می‌شود که این سنگ مکانیست که حضرت ابراهیم قصد قربانی کردن پسر خود را در آنجا داشته، و در دین اسلام از این سنگ به عنوان مکانی یاد می‌شود که حضرت محمد از آن به معراج رفته است.

ورودی ساختمان با سنگ مرمر، موزاییک و پلاک‌ های فلزی مزین شده است.

تاریخچه ساخت و معماری مسجد

پیامبر اکرم (ص) پس از هجرت به مدینه به منظور تشکیل جامعه اسلامی و استقرار نظام اعتقادی و اجتماعی اسلام، رسما دولت اسلامی را در این شهر بنیان نهاد.

براین اساس پیامبر (ص) مسجد را به عنوان نخستین پایگاه و مجتمع مسلمانان برای پرداختن به چنین اموری برگزید.پس زمینی انتخاب و ساختن مسجد آغاز شد.

مسجدی ساده و بی پیرایه و بسیار ابتدایی بود.

زمینش از ریگ و دیوارهایش از خشت، منبرش درخت بنی و سقفش از شاخ و برگ درختان بود.

طرح  مسجد که برای نخستین بار جهت اقامه نماز ساده و بی پیرایه توسط پیامبر اکرم (ص) و یارانش در مدینه ساخته شد، فضایی محصور بود که بخشی از آن سر باز و بدون اسمانه و بخشی دیگر برای جلوگیری از تابش آفتاب سر پوشیده بود.

یعنی زمینی که  درون آن یک شبستان ستون دار در سوی قبله دارد این طرح مسجد ساده، الگوی همه مسجدهای سده های نخست و پس از آن، کشورهای مسلمان نشین شد.

در ایران با این الگو مسجدهای فهرج، تاریخانه دامغان ، جامع ساوه، جامع نایین و اردستان، اصفهان و شوشتر و بسیاری جاهای دیگر ساخته شد و  این الگو همچنان پایدار ماند و هرگز کنار گذارده نشد.

با توجه به معماری مسجد ایرانی، می توان اشاره کرد که به طور کلی معماری پیش از اسلام در ساخت مساجد در ایران بسیار موثر بوده است. مساجد در ایران  اولین بناهایی بودند که بلافاصله پس از فتح ایران توسط مسلمانان در قلمرو ساسانیان ساخته شد و مسجد جامع فهرج یزد یکی از اولین مساجدی است که به قرن اول دوره اسلامی نسبت داده شده است.

.

ویژگی های معماری مسجد اسلامی با ویژگی های  معماری ساسانی تا حدی یکسان است  است به طوری که در ابتدا برخی از محققان آن را بنایی ساسانی می دانستند.

این مسجد مشابه بنای  ساسانیان در دامغان، دارای طاق لوله ای با قوس بیضی شکل  و ستونهای ضخیم گرد با ارتفاع سه و نیم متر و قطر دو متر و حیاطی (میانسرا) که همراه با رواق ها و شبستان ها در جهت  مکه ساخته شده است.

و در عین سادگی ساختار کلی این مسجد، استفاده از مصالحی مانند  آجرهای قرمز بسیار شبیه به بناهای دوره ساسانی است.

ویژگی های معماری مسجد اسلامی

مسجد محل عبادت و نماز است انسان در تلاش است تا به شهر معنوی مهاجرت کند و از جهل به افسانه برسد و از طریق این راه روح او کشف می شود.

مساجد و عمدتا مساجد ایرانی از الگوی معماری با ویژگی های مشترکی پیروی می کنندکه ضمن ایجاد لذت بصری، سفری در معنویت را به انسان القا می کنند.

که این الگو  شامل عناصر مشترکی مانند شبستان ، مقصوره ، منبر، گنبد، گلدسته ، صحن، رواق و محراب هستند که در جهت قبله ساخته شده اند.

خب ممنون که تا اینجا پست با فرگاه همراه بودید.