سنگ های آذرین در زمین‌ شناسی به سنگ‌ های حاصل از انجماد مواد مذاب می‌ گویند.

سنگ های آذرین در سه مکان اصلی تشکیل می شوند: جایی که در آن صفحات تکتو نیکی از هم جدا می شوند

(در پشته های میان اقیانوسی)، جایی که صفحات در آن گرد هم می آیند) (در مناطق فرو رانش) و جایی که در آن قاره ها به هم فشار می آورند و این امر پوسته زمین را ضخیم تر می کند و به آن اجازه می دهد گرم شود تا حدی که ذوب شود.

سنگ آذرین چیست؟

این سنگ به انواعی از سنگ ها گفته می شود که بر اثر سرد شدن مواد مذاب در داخل یا خارج از زمین به وجود می آیند.

سنگ های آذرین با نام سنگ های آتشفشانی نیز شناخته می شوند.

مواد مذاب پس از جاری شدن در سطح یا زیر زمین به تدریج سرد شده و کریستاله می شوند.

از کریستاله و سرد شدن مواد مذاب در بخش های مختلف زمین در نهایت سنگ آذرین به وجود می آید.

نحوه تشکیل سنگ های آذرین و انواع آن

هرچه بیش‌ تر به عمق زمین برویم، دما بالاتر می ‌رود و در ژرفای زیاد به اندازه‌ ای می‌ رسد که برای ذوب‌ شدن سنگ‌ ها کافی است.

با این همه، مواد درونی زمین به حالت مذاب نیستند.

چون فشار زیادی که از لایه‌ های بالایی بر لایه‌ های زیرین وارد می‌ شود، از ذوب شدن سنگ‌ ها جلوگیری می‌ کند.

اما در جاهایی از ژرفای زمین که به دلیلی(برای نمونه، در پی جایه‌ جایی ورقه‌ های سنگ کره) از فشار کاسته می‌شود یا سنگ‌های سطحی زمین به زیر سطح فرو می‌روند، سنگ‌ ها ذوب می‌ شوند.

هر جایی که سنگ‌ها ذوب شوند، ماده‌ی مذاب، که ماگما نام دارد، به سوی بالا راه پیدا می‌‌کند و آرام آرام دمای آن کاهش می‌یابد و سنگ‌های آذرین را پدید می‌آورد.

و سنگ‌های آذرین را پدید می‌آورد.

ماگما ممکن است به بخش‌های بالایی پوسته نفوذ کند یا از راه شکاف‌ها و سوراخ‌ها به سطح پوسته راه یابد.

ماگمایی که از سطح پوسته بیرون نمی‌زند به آهستگی و طی سال‌ها سرد می‌شود و سنگ‌های آذرین درونی را می‌سازد.

به ماگمایی که از دهانه‌ی آتش‌فشان بیرون می‌آید و به سطح زمین می‌رسد، گدازه می‌گویند.

همه‌ی حجم گدازه‌ای که به سطح زمین می‌آید، به حالت مذاب نیست و قطعه‌های ذوب نشده‌ی سنگ و کانی‌های بلوری را نیز در خود دارد.

گدازه طی چند روز سرد می‌شود و سنگ‌های آذرین بیرونی را می‌سازد.

انواع سنگ آذرین

سنگ های آذرین در اغلب منابع به دو گروه کلی آذرین درونی و بیرونی تقسیم می شوند.

با این حال می توان گفت سنگ های آذرین به طور جزئی تر به سه گروه تقسیم می شوند.

سنگ های آذرین درونی، آذرین بیرونی و آذرین سطحی سه گروه سنگ آذرین موجود در طبیعت می باشند که در ادامه به بررسی هر یک خواهیم پرداخت.

۱- سنگ های آذرین درونی

سنگ های آذرین درونی(نمای ساختمان)

این نوع سنگ ها که آذرین نفوذی نیز شناخته می شوند، در قسمت های زیرین زمین تشکیل می شوند.

ماگما ها علاوه بر سطح زمین ممکن است در مسیر های زیرزمینی نیز جریان داشته باشد.

از سرد شدن ماگما در این جریان های زیر زمینی سنگ آذرین درونی ایجاد می شود.

بافت این نوع سنگ ها اغلب درشت است؛ زیرا ماگما در زیر زمین به آرامی سرد می شود.

سرعت کم سرد شدن به رشد کریستال ها کمک می کند.  گرانیت و دیوریت دو نوع سنگ آذرین درونی معروف می باشند.

سنگ های آذرین بیرونی

سنگ بازالت (سنگ طبیعی)

این نوع سنگ از سرد شدن ماگمایی که روی سطح زمین جریان می یابد، به وجود می آیند.

گدازه یا همان ماگما پس از جریان یافتن بر سطح زمین و تماس مستقیم با هوا با سرعت بیشتری نسبت به ماگمای درون زمین سرد می شوند.

سرد شدن سریع این ماگما ها باعث می شود که سنگ های آذرین به وجود آمده بافت ریزتری داشته باشند؛

چرا که فرصت تشکیل کریستال را  در این زمان کم نخواهند داشت.

سنگ های بازالت، آندزیت و ریولیت از جمله سنگ های مهم آذرین هستند.

سنگ های آذرین سطحی یا (Hypabysal)

این نوع سنگ ها اغلب در دسته سنگ های آذرین درونی دسته بندی می شوند.

گاهی ماگما در سطح های کم عمق زیر پوسته سرد شده و تشکیل کریستال می دهد.

این سنگ ها نه مانند سنگ های آذرین درونی در اعماق زمین هستند و نه مانند  آذرین بیرونی در سطح زمین.

به این سنگ ها که در لایه های کم عمق سطح زمین تشکیل می شوند، سنگ آذرین سطحی گفته می شوند.

بافت سنگ های این نوع سنگ

چگونگی قرار گرفتن کانی های مختلف برای تشکیل یک سنگ و اندازه و شکل های مختلفی که کانی ها دارند، بافت سنگ ها را تشکیل می دهند.

عواملی چون ترکیب ماگما و سرعت سرد شدن این مواد مذاب، روی بافت سنگهای آذرین تأثیر می گذارد.

1- بافت درشت بلور

اگر ماگما به آهستگی و در اعماق زمین سرد شود، اندازه ی بلورهای کانی های تشکیل دهنده ی آن یکی و درشت می شود.

درشتی این بلورها تا حد چند سانتی متر نیز می رسد و با چشم غیر مسلح دیده می شوند.

 نکته :

به سنگ هایی که اندازه بلور آن ها ۲ تا ۵ میلی متر است، آشکار بلورین و سنگ های با اندازه ی بلور بزرگ تر از ۵ سانتی متر، پگماتیتی می گویند.

2- بافت ریز بلور

ماگمایی که به سطح زمین می رسد بلافاصله وقتی در معرض جو قرار می گیرد سرد شده و زمانی برای رشد بلورها باقی نمی ماند.

در نتیجه این سنگ ها ریز بلور خواهند بود و بدون میکروسکوپ قابل مشاهده نیستند.

3- بافت شیشه ای

ماگمایی که بعد از خروج از کوه آتشفشانی داخل آب بیفتد، سریعاَ سرد شده بافت شیشه ای ایجاد می کند.

این نوع بافت به شکل توده ی متراکم، رشته ای یا متخلخل می باشد و شیشه طبیعی حاصل این طریق منجمد شدن است.

در بافت شیشه ای نظم اتمی وجود ندارد.

4- بافت پورفیری

اگر سرد شدن در مراحل مختلف با سرعت های مختلف انجام شود، دو اندازه مختلف از بلورها تشکیل می شود و به آن بافت پورفیری می گویند.

در ابتدا عمل سرد شدن به آهستگی انجام شده و بلورهای درشتی که تشکیل شد، توسط بلورهای ریزی که در مرحله ی بعد و سرد شدن سریع تشکیل شد، احاطه می شود.

در بافت پورفیری بلورهای درشت تر را فتوکریست یا درشت بلور و بلورهای ریز را خمیره سنگ می گویند.

5- بافت آفانیتیک

سنگ های که متراکم و به شکل توده هستند دارای این نوع بافت هستند که حتما باید با میکروسکوپ دیده شوند.

6- بافت سوراخ دار

گدازه ای که گاز فراوان دارد، در سطح زمین به طور سریع سرد شود، بافت سوراخ دار ایجاد می کند که سنگ پا نمونه ای از آن است.

7- بافت آگلومرا

از به هم متصل شدن ذرات بزرگی که از دهانه ی آتشفشان خارج شده و ته نشین می شوند، سنگ های بزرگی به نام آگلومرا تشکیل می شود.

8- بافت آذرآواری

ذره های خاکستری که از گدازه ها به بیرون پرتاب می شود، ته تشینی به صورت لایه ای خواهند داشت.

این سنگ ها به صورت سنگ های رسوبی ته نشین شدند، ولی ذرات سازنده ی آذرینی دارند.

انواع سنگ های آذرین بیرونی

1- بازالت

بازالت سنگی سیاه، سنگین و متراکم بوده و از نظر فراوانی بیشترین مقدار را در بین سنگهای آذرین بیرونی دارد.

برخی بازالت ها درشت بلور (متشکل از کانی پیروکسین یا اولیوین) بوده و برخی ریز بلور است که این بلورهای سوزنی فلدسپات را فقط زیر میکروسکوپ می توان مشاهده کرد.

منشور های شش ضلعی که در ساختار بازالت وجود دارد نتیجه ی سرد شدن ماگما با زاویه ی ۱۲۰ درجه در سه جهت می باشد.

این سنگ که ساختاری مشابه گابرو دارد به عنوان سنگ نما استفاده می شود.

2- آندزیت

ترکیب شیمیایی آندزیت مشابه دیوریت بوده و رنگ خاکستری، سبز مایل به خاکستری و یا زرد مایل به خاکستری دارد.

از کانی های تشکیل دهنده ی آن پلاژیوکلاز، آمفیبول، پیروکسین و بیوتیت است.

آندزیت مانند ریولیت دارای ساختار متخلخل است و نمی توان از آن در سنگ نماها استفاده کرد.

3- ریولیت

ریولیت سنگ آذرینی که رنگ سفید مایل به خاکستری یا صورتی دارد،

کانی های تشکیل دهنده ی آن مانند گرانیت می باشد و به صورت درشت بلور در آن هستند.

این سنگ در مقابل هوازدگی مقاومت کمی دارد و بلورهای آن جدا می شوند.

ریولیت دارای رنگ صورتی، سفید و صورتی – خاکستری است.

چون ریولیت ها ساختار مخلخل قابل نفوذ آب دارند به عنوان سنگ نما استفاده نمی شود.

4- تراکیت

تراکیت بافت جریانی یا تراکیتی دارد و دارای رنگ صورتی است.

از این سنگ بیشتر به عنوان خرده سنگ در جاده سازی، کف سازی خیابان و دیواره های تزئینی استفاده می کنند.

5- توف

وقتیخاکسترهای آتشفشانی از دهانه بیرون می ریزند، ممکن است به صورت حالت ریزی و یا جریانی سرد و منجمد شوند، در این حالت به آن ها توف گفته می شود.

از توف به عنوان گران ترین سنگ ها در سنگ نمای ساختمان ها استفاده می شود.

چون عوامل اولتراسیون نمی توانند روی آن ها تأثیر بگذارد و این سنگ ها دارای مقاومت فشاری بالا هستند.

انواع سنگ های آذرین درونی

1- گرانیت

سنگ گرانیت(نمای ساختمان)

گرانیت نوعی سنگ آذرین اسیدی با درجه ی سختی و مقاومت بالاست.

این سنگ از کوارتز (بلور شفاف)، فلدسپات پتاسیم (بلور سفید)، آلبیت و درصد کمی میکا تشکیل شده است.

کانی های تشکیل دهنده ی گرانیت شکل مشخصی دارند (به جزء کوارتز).

گرانیت چون دارای تنوع طرح ها و رنگ های مختلف بوده و شفاف و زیباست، یک سنگ پر مصرف تزئینی و گران قیمت می باشد. گرانیت ها بیشتر به رنگ خاکستری و درصد کمی هم به رنگ صورتی یا سفید (به دلیل وجود فلدسپات) دیده می شوند.

برای برش گرانیت ها که کار مشکلی است از دیسک ها و سنگ سباب های خاصی استفاده می شود.

2- گابرو

گابرو(سنگ طبیعی)

پلاژیوکلازو و کلینوپیروکسن از کانی های اصلی تشکیل دهنده ی گابرو می باشند که الیوین یا آمفیبول نیز ممکن است در ساختار آن ها وجود داشته باشد.

گابرو که رنگ سبز، سیاه یا خاکستری مایل به سبز است، چون در برابر هوازدگی مقاوم است و استحکام بالایی دارد، در مواردی چون سنگ نما، تونل و پل استفاده می شود.

3- دیوریت

دیوریت(سنگ طبیعی)

کانی های تشکیل دهنده ی دیورت که به رنگ های خاکستری مایل به سبز، خاکستری و خاکستری تیره وجود دارند، عبارتند از درصد بالایی پلاژیوکلاز، در صد کمی ارتوکلاز و کوارتز است.

چون دیوریت در برخی موارد دارای کانی فرومنیزینی چون آمفیبول می باشد، مقاومت سابیده شدن آن کم می باشد.

از دیوریت در جاده سازی، کف و راه پله ها استفاده می شود.

کاربرد این سنگ

1. استفاده در ساخت راه آهن
2. ساخت کفپوش
3. ساخت سنگ شکن
4. تولید لوازم آرایشی و بهداشتی
5. استفاده از انواع متخلخل آن به عنوان سنگ پا
6. ساخت کاشی کف
7. ساخت سنگ قبر
8. استفاده در ساخت کابینت
9. راه سازی و ساخت پل
10. ساخت دیوار پوش
11. استفاده در نمای ساختمان
12. ساخت کتیبه
13. ساخت مجسمه
14. ساخت اشیا دکوراتیو
15. ساخت انواع سنگ ساینده
16. ساخت راه پله و راهرو
17. استفاده در محوطه به عنوان دیوار یا کف پوش

مزایا استفاده از سنگ های آذرین

ستفاده از سنگ های آذرین در صنایع مختلف، مخصوصا ساختمان سازی از مزایای زیادی برخوردار است.

در ادامه مهم ترین مزایای استفاده از سنگ های آذرین را بر خواهیم شمرد:

1. مقاوت بالا در برابر شرایط مختلف آب و هوایی
2. استقامت بالا در برابر نفوذ آب
3. استحکام زیاد در برابر فرسایش و ضربه
4. طول عمر و دوام بالا
5. سختی زیاد
6. تنوع زیاد در طرح و رنگ
7. قیمت مناسب
8. قابلیت هماهنگ شدن با مصالح در ساختمان سازی
9. مقاومت بالا در برابر خوردگی
10. مقاوم به خط و خش و سائیدگی
11. مناسب برای محیط زیست
12. مقاومت حرارتی بالا

معایب استفاده از این سنگ

اگر چه سنگ های آذرین مزایای زیادی دارند و در صنایع مختلف کاربرد های فراوانی دارند، اما معایبی نیز می توان برای آن بر شمرد. از مهم ترین معایب سنگ های آذرین پر کاربرد در زندگی انسان، مانند گرانیت، وجود ترکیبات پرتوزای فراوان می باشد.

استفاده از این نوع سنگ برای هر گونه کاربری در محیط های درمانی استفاده نمی شود.

از دیگر معایب این سنگ تیره و کدر شدن ظاهر آن در برابر شرایط جوی مانند بارندگی می باشد.

پس از باران و دیگر شرایط جوی لکه های متعددی رو این سنگ به وجود می آید که تمیز کردن آن اغلب مشکل خواهد بود.

از همین رو استفاده از این سنگ به عنوان سنگ نما در حال منسوخ شدن می باشد.

ممنون که تا اینجا پست همراه فرگاه دیزاین بودید.

منابع: سنگ استوار ، جهان شیمی